Κλιματική Αλλαγή
Παρατηρούμενες Αλλαγές στο Κλίμα
Στα τεσσεράμισι δισεκατομμύρια χρόνια της ιστορίας του πλανήτη μας, οι παράμετροι που χαρακτηρίζουν το κλίμα της γης έχουν υποστεί σημαντικές διακυμάνσεις. Για την περίοδο που διανύουμε, μπορούμε να πούμε πως ο μέσος ρυθμός ανόδου της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας του πλανήτη (κατά τον 20ό αιώνα) ήταν 0,75 °C ανά 100 χρόνια (IPCC, 2011). Ένα σημαντικό μέρος αυτής της θέρμανσης, όπως είναι γνωστό, έχει αποδοθεί στην αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας, και έχει επικρατήσει να λέγεται «ανθρωπογενής συνιστώσα της κλιματικής αλλαγής» ή απλά «ανθρωπογενής υπερθέρμανση του πλανήτη». Η τελευταία αυτή περίοδος εύστοχα χαρακτηρίστηκε από τον καθηγητή Paul Crutzen ως «ανθρωπόκαινος περίοδος».
Στα 11.000 χρόνια πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, η μέση θερμοκρασία σε όλο τον κόσμο ήταν σταθερή γύρω στους 14°C. Η Βιομηχανική Επανάσταση ξεκίνησε στα μέσα του 1800 όταν οι άνθρωποι άρχισαν να καίνε ορυκτά καύσιμα όπως άνθρακας, πετρέλαιο και αέριο για καύσιμο.
Η καύση ορυκτών καυσίμων παράγει ενέργεια, αλλά και απελευθερώνει αέρια του θερμοκηπίου όπως διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και μονοξείδιο του αζώτου στον αέρα. Με την πάροδο του χρόνου, μεγάλες ποσότητες αυτών των αερίων έχουν συσσωρευτεί στην ατμόσφαιρα.
Για παράδειγμα, το επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξήθηκε κατά 40% κατά τον 20ο και τον 21ο αιώνα και τώρα είναι πάνω από 400 ppm (μέρη ανά εκατομμύριο). Το 2019, το επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ήταν υψηλότερο από ό,τι οποτεδήποτε σε τουλάχιστον 2 εκατομμύρια χρόνια.
Αξίζει να τονιστεί ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, η δεκαετία 2010-2019 ήταν η θερμότερη των τελευταίων 500 ετών.
Εικ. Διάφοροι παρατηρούμενοι δείκτες ενός μεταβαλλόμενου παγκόσμιου κλιματικού συστήματος. (α) Παρατηρούμενος παγκόσμιος μέσος όρος ανωμαλιών της θερμοκρασίας της γης και της επιφάνειας των ωκεανών (σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 1986 έως 2005, ως ετήσιοι και δεκαετιακοί μέσοι όροι) με εκτίμηση της μέσης αβεβαιότητας της δεκαετίας που περιλαμβάνεται για ένα σύνολο δεδομένων (γκρι σκίαση). β) Χάρτης της παρατηρούμενης μεταβολής της επιφανειακής θερμοκρασίας, από το 1901 έως το 2012, όπως προκύπτει από τις τάσεις της θερμοκρασίας που προσδιορίζονται με γραμμική παλινδρόμηση από ένα σύνολο δεδομένων (πορτοκαλί γραμμή στον πίνακα α). Οι τάσεις έχουν υπολογιστεί όπου η διαθεσιμότητα των δεδομένων επέτρεπε μια αξιόπιστη εκτίμηση (δηλαδή, μόνο για πλαίσια πλέγματος με περισσότερες από 70% πλήρεις εγγραφές και πάνω από 20% διαθεσιμότητα δεδομένων στο πρώτο και το τελευταίο 10% της χρονικής περιόδου), οι άλλες περιοχές είναι λευκές. Τα πλαίσια πλέγματος όπου η τάση είναι σημαντική, στο επίπεδο 10%, υποδεικνύονται με ένα σύμβολο +. (source: https://ar5-syr.ipcc.ch/topic_observedchanges.php)
Εικ. Αυτό το γράφημα δείχνει το αυξανόμενο επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από το 1960, που μετρήθηκε από το Παρατηρητήριο Mauna Loa στη Χαβάη. (πηγή: https://gml.noaa.gov/ccgg/trends/)
Μόλις βρεθούν στην ατμόσφαιρα, τα αέρια του θερμοκηπίου όπως το διοξείδιο του άνθρακα σχηματίζουν μια «κουβέρτα» γύρω από τον πλανήτη. Αυτή η κουβέρτα παγιδεύει τη θερμότητα από τον ήλιο και προκαλεί τη θέρμανση της γης.
Αυτό το φαινόμενο παρατηρήθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1980. Το 1988, η Διεθνής Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change) ιδρύθηκε για να παρέχει στις κυβερνήσεις πληροφορίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Τα στοιχεία έχουν δείξει ότι τα υψηλά επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα είναι η κύρια αιτία αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας.
Οι επιστήμονες μπόρεσαν να αποκλείσουν τα φυσικά γεγονότα ως αίτια της κλιματικής αλλαγής, όπως η ηφαιστειακή δραστηριότητα, αλλαγές στην ηλιακή δραστηριότητα ή φυσικές πηγές CO2. Αυτά μπορεί, ωστόσο, να έχουν μια πολύ μικρή επίδραση, πέρα από την ανθρώπινη συνεισφορά.
Στην πιο πρόσφατη έκθεσή της, η IPCC αναφέρει ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι αναμφίβολα η αιτία της κλιματικής αλλαγής.
Εικ. Σύγκριση παρατηρούμενων αλλαγών σε ηπειρωτική και παγκόσμια κλίμακα στην επιφανειακή θερμοκρασία με αποτελέσματα που προσομοιώνονται από κλιματικά μοντέλα χρησιμοποιώντας φυσικές και ανθρωπογενείς πιέσεις. (από την αναφορά IPCC AR4, https://archive.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/spmsspm-understanding-and.html)
Από τη Βιομηχανική Επανάσταση, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί κατά περίπου 1°C. Αυτή είναι μια ταχεία αλλαγή όσον αφορά το παγκόσμιο κλιματικό σύστημα. Προηγουμένως, οι φυσικές παγκόσμιες αλλαγές θεωρείται ότι συνέβησαν σε πολύ μεγαλύτερες χρονικές περιόδους. Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Γη δεν θερμαίνεται ομοιόμορφα, επομένως η αύξηση της θερμοκρασίας είναι υψηλότερη από 1°C σε ορισμένες χώρες.
Εικ. Αυτό το γράφημα δείχνει τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία για κάθε μήνα, από το 1850 έως το 2016. Η θερμοκρασία αυξάνεται καθώς απομακρύνεστε από το κέντρο του κύκλου. (πηγή: https://www.climate-lab-book.ac.uk/2016/spiralling-global-temperatures/ )
Αιτίες κλιματικών αλλαγών
Τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου;
Όταν αέρια του θερμοκηπίου όπως το διοξείδιο του άνθρακα δημιουργούνται στην ατμόσφαιρα, λειτουργούν σαν μια κουβέρτα γύρω από τη γη. Όταν το φως του ήλιου (κυρίως ακτινοβολία βραχέων κυμάτων) χτυπά αυτή την κουβέρτα, περνά κατευθείαν και συνεχίζει μέχρι να φτάσει στην επιφάνεια του πλανήτη.
Στη συνέχεια, η γη απορροφά αυτό το ηλιακό φως και εκπέμπει έναν διαφορετικό τύπο φωτός, την υπέρυθρη ακτινοβολία μεγαλύτερου κύματος, πίσω στο διάστημα. Καθώς φεύγει από την ατμόσφαιρα, η υπέρυθρη ακτινοβολία χτυπά επίσης την κουβέρτα των αερίων του θερμοκηπίου. Το μεγαλύτερο μέρος της περνά κατευθείαν, αλλά ένα μέρος της απορροφάται και επιστρέφει στη γη. Αυτό παγιδεύει την υπέρυθρη ακτινοβολία και προκαλεί τη θέρμανση της επιφάνειας – μια διαδικασία που ονομάζουμε «φαινόμενο του θερμοκηπίου».
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι κρίσιμο για τη ζωή στη γη. Χωρίς μια κουβέρτα αερίων του θερμοκηπίου που παγιδεύονται στη θερμότητα, η θερμοκρασία θα ήταν πολύ κρύα και οι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν. Ωστόσο, προσθέτοντας επιπλέον αέρια θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, οι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει ένα ενισχυμένο φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Η κουβέρτα των αερίων του θερμοκηπίου είναι πλέον παχύτερη και απορροφά περισσότερη υπέρυθρη ακτινοβολία σε σχέση με πριν. Με άλλα λόγια, το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ισχυρότερο και, αντί να διατηρεί τη γη σε σταθερή θερμοκρασία, προκαλεί τη θέρμανση του πλανήτη.
Ποιες είναι οι πηγές των αερίων του θερμοκηπίου;
Το ένα τέταρτο των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας.
Εικ. Αυτό το διάγραμμα δείχνει τις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Το AFOLU σημαίνει γεωργία, δασοκομία και άλλες χρήσεις γης. (πηγή αναφορά IPCC AR5, https://ar5-syr.ipcc.ch/topic_observedchanges.php)
Ένα άλλο τέταρτο των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τη γεωργία, τη δασοκομία και άλλες χρήσεις γης (AFOLU).
Για να ταΐσουμε τα ζώα μας και τους εαυτούς μας, οι άνθρωποι έχουν κόψει μεγάλες εκτάσεις του δάσους και χρησιμοποίησαν τη γη για να καλλιεργήσουν καλλιέργειες. Τα δάση είναι πολύ καλά στο να απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, και έτσι η κοπή δέντρων επιτρέπει στο διοξείδιο του άνθρακα να συσσωρευτεί ακόμη περισσότερο στην ατμόσφαιρα.
Η γη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την εκτροφή ζώων, όπως βοοειδή για κρέας και γάλα. Αυτά τα ζώα παράγουν επιπλέον αέρια, όπως το μεθάνιο. Τρώνε επίσης καλλιέργειες που διαφορετικά θα μπορούσαν να χρειάζονταν οι άνθρωποι, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτείται ακόμη περισσότερη γη.
Εκτός από τα ορυκτά καύσιμα, την αποψίλωση των δασών και τη χρήση γης, τα αεροπλάνα και η παραγωγή τσιμέντου συμβάλλουν επίσης στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
https://www.metoffice.gov.uk/weather/climate-change/what-is-climate-change
Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
Η Κλιματική Αλλαγή επηρεάζει όλες τις περιοχές του κόσμου. Οι πάγοι στις πολικές περιοχές λιώνουν και η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει. Ορισμένες περιοχές πλήττονται συχνότερα από ακραία καιρικά φαινόμενα και βροχοπτώσεις, ενώ άλλες δοκιμάζονται από μεγάλης έντασης καύσωνες και ξηρασίες.
Οι επιπτώσεις αυτές αναμένεται να ενταθούν τις επόμενες δεκαετίες.
Τήξη των πάγων και άνοδος της στάθμης των θαλασσών
Όταν το νερό θερμαίνεται, διαστέλλεται. Ταυτόχρονα η υπερθέρμανση του πλανήτη προκαλεί την κατάρρευση όγκων πάγου στους δύο πόλους και την τήξη των παγετώνων.
Εξαιτίας των αλλαγών αυτών, ανεβαίνει η στάθμη των θαλασσών με αποτέλεσμα να προκαλούνται πλημμύρες και διάβρωση στις ακτές και τις πεδινές παράκτιες περιοχές.
Ακραία καιρικά φαινόμενα, μετατόπιση των βροχοπτώσεων
Οι ισχυρές βροχοπτώσεις και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα και προκαλούν πλημμύρες και υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, καθώς και περιορισμό των υδάτινων πόρων σε ορισμένες περιοχές.
Συνέπειες για νότια Ευρώπη, Μεσόγειο και Ελλάδα
Οι χώρες της νότιας και κεντρικής Ευρώπης πλήττονται όλο και πιο συχνά από κύματα καύσωνα, δασικές πυρκαγιές και ξηρασίες.
Η λειψυδρία στις περιοχές της Μεσογείου αυξάνεται συνεχώς με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν οι κίνδυνοι ξηρασίας και ανεξέλεγκτων πυρκαγιών.
Στην Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες η αύξηση της συχνότητας ακραίων καιρικών φαινομένων θα συνοδευτεί από μείωση των βροχοπτώσεων, ξηρασία και αύξηση της συχνότητας των δασικών πυρκαγιών.
Συνέπειες για τις αναπτυσσόμενες χώρες
Πολλές φτωχές αναπτυσσόμενες χώρες βρίσκονται ανάμεσα στις χώρες που πλήττονται περισσότερο. Οι άνθρωποι που ζουν εκεί συχνά εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό τους περιβάλλον και διαθέτουν τους λιγότερους πόρους για να αντιμετωπίσουν την Κλιματική Αλλαγή.
Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία
Η Κλιματική Αλλαγή έχει ήδη επιπτώσεις στην υγεία:
Έχει σημειωθεί αύξηση του αριθμού των θανάτων που σχετίζονται με τον καύσωνα σε ορισμένες περιοχές και μείωση των θανάτων που σχετίζονται με το κρύο σε άλλα κράτη μέλη.
Βλέπουμε ήδη αλλαγές στην κατανομή ορισμένων ασθενειών που μεταδίδονται με το νερό καθώς και φορέων νόσων.
Κόστος για την κοινωνία και την οικονομία
Οι υλικές ζημίες και οι ζημίες στις υποδομές, καθώς και στην ανθρώπινη υγεία, συνεπάγονται υψηλό κόστος για την κοινωνία και την οικονομία.
Το διάστημα 1980 – 2011, οι πλημμύρες έπληξαν περισσότερα από 5,5 εκατομμύρια άτομα και προκάλεσαν άμεσες οικονομικές ζημίες άνω των 90 δισ. ευρώ.
Τομείς που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων, όπως η γεωργία, η δασοκομία, η ενέργεια και ο τουρισμός πλήττονται σε μεγάλο βαθμό.
Κίνδυνοι για την άγρια πανίδα και χλωρίδα
Η Κλιματική Αλλαγή επέρχεται εξαιρετικά γρήγορα και πολλά είδη φυτών και ζώων αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την κατάσταση.
Πολλά είδη που ζουν στην ξηρά ή σε γλυκά και θαλασσινά νερά έχουν ήδη μετακινηθεί προς νέες περιοχές. Ορισμένα είδη φυτών και ζώων θα αντιμετωπίσουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης εάν η μέση θερμοκρασία της γης εξακολουθήσει να αυξάνεται ανεξέλεγκτα.
Source : https://ec.europa.eu/clima/climate-change/climate-change-consequences_en
* Να προστεθούν εικόνες
Επιπτώσεις στην Ελλάδα
Ως μεσογειακή χώρα με χιλιάδες νησιά, η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Είναι επιρρεπής σε ακραία κλιματικά φαινόμενα και αντιμετωπίζει τακτικά κύματα καύσωνα, ξηρασίες, πλημμύρες και δασικές πυρκαγιές. Η μείωση των βροχοπτώσεων και η αύξηση των μέσων θερμοκρασιών επηρεάζουν ήδη την οικονομία και τα οικοσυστήματα. Μεγάλες εκτάσεις έχουν καεί, κτίρια έχουν καταστραφεί και πολλοί άνθρωποι έχουν πεθάνει (ΕΜΕΚΑ, 2011). Οι πυρκαγιές το 2018 προκάλεσαν ακόμη περισσότερους θανάτους. Αν και η συνολική καμένη έκταση έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία, ο κίνδυνος πυρκαγιάς προβλέπεται να αυξηθεί στη νότια Ευρώπη (Barros, 2014).
Η πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη επιπτώσεων του κλίματος δημοσιεύθηκε το 2011 από μια διεπιστημονική επιτροπή που συστάθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος, μια ενημέρωση βρίσκεται σε εξέλιξη. Η μελέτη (https://www.bankofgreece.gr/Publications/%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CF%81%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7.pdf?mode=preview) διαπίστωσε ότι τα επίπεδα βροχοπτώσεων πιθανότατα θα μειωθούν μεταξύ 5% και 19% σε ολόκληρη τη χώρα μέχρι το 2100, ενώ οι θερμοκρασίες θα αυξηθούν μεταξύ 3ºC και 4,5ºC. Οι έντονες βροχοπτώσεις προβλέπεται να γίνουν πιο συχνές στην ανατολική και κεντρική Ελλάδα και στη βορειοδυτική Μακεδονία, ενώ η ξηρασία θα αυξηθεί για την ανατολική ηπειρωτική χώρα και τη βόρεια Κρήτη.
Προβολές Παγκόσμιας Κλιματικής Αλλαγής
Προβολές για το κλίμα
Οι κλιματικές προβλέψεις είναι προσομοιώσεις του κλίματος της Γης στις μελλοντικές δεκαετίες (συνήθως μέχρι το 2100) με βάση υποτιθέμενα «σενάρια» για τις συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου, αερολυμάτων και άλλων ατμοσφαιρικών συστατικών που επηρεάζουν την ακτινοβολία του πλανήτη.
Οι κλιματικές προβολές λαμβάνονται με την εκτέλεση αριθμητικών μοντέλων του κλίματος της Γης, τα οποία μπορεί να καλύπτουν είτε ολόκληρη την υδρόγειο είτε μια συγκεκριμένη περιοχή π.χ. Ευρώπη. Αυτά τα μοντέλα αναφέρονται ως Παγκόσμια Κλιματικά Μοντέλα (GCM) – επίσης γνωστά ως Μοντέλα Γενικής Κυκλοφορίας – ή Περιφερειακά Κλιματικά Μοντέλα (RCM), αντίστοιχα. (https://climate.copernicus.eu/climate-projections)
Τα αριθμητικά μοντέλα (Μοντέλα Γενικής Κυκλοφορίας ή GCM), που αντιπροσωπεύουν φυσικές διεργασίες στην ατμόσφαιρα, τον ωκεανό, την κρυόσφαιρα και την επιφάνεια της γης, είναι τα πιο προηγμένα εργαλεία που είναι διαθέσιμα αυτήν τη στιγμή για την προσομοίωση της απόκρισης του παγκόσμιου κλιματικού συστήματος στην αύξηση των συγκεντρώσεων αερίων του θερμοκηπίου. Ενώ έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί απλούστερα μοντέλα για την παροχή παγκόσμιων ή περιφερειακών μέσων εκτιμήσεων της κλιματικής απόκρισης, μόνο τα GCM, πιθανώς σε συνδυασμό με περιφερειακά μοντέλα, έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν γεωγραφικά και φυσικά συνεπείς εκτιμήσεις της περιφερειακής κλιματικής αλλαγής που απαιτούνται σε ανάλυση επιπτώσεων.
Τα GCM απεικονίζουν το κλίμα χρησιμοποιώντας ένα τρισδιάστατο πλέγμα σε όλη την υδρόγειο, συνήθως με οριζόντια ανάλυση μεταξύ 250 και 600 km, 10 έως 20 κάθετων στρωμάτων στην ατμόσφαιρα και μερικές φορές έως και 30 στρωμάτων στους ωκεανούς. Η ανάλυσή τους είναι επομένως αρκετά αδρή σε σχέση με την κλίμακα των μονάδων έκθεσης στις περισσότερες εκτιμήσεις επιπτώσεων. Επιπλέον, πολλές φυσικές διεργασίες, όπως αυτές που σχετίζονται με τα σύννεφα, συμβαίνουν επίσης σε μικρότερη κλίμακα και δεν μπορούν να μοντελοποιηθούν σωστά. Αντίθετα, οι γνωστές τους ιδιότητες πρέπει να υπολογιστούν κατά μέσο όρο σε μεγαλύτερη κλίμακα με μια τεχνική γνωστή ως παραμετροποίηση. Αυτή είναι μια πηγή αβεβαιότητας στις προσομοιώσεις του μελλοντικού κλίματος που βασίζονται σε GCM. Άλλα σχετίζονται με την προσομοίωση διάφορων μηχανισμών ανάδρασης σε μοντέλα που αφορούν, για παράδειγμα, τους υδρατμούς και τη θέρμανση, τα σύννεφα και την ακτινοβολία, την κυκλοφορία των ωκεανών και το άλμπεντ πάγου και χιονιού. Για αυτόν τον λόγο, τα GCM μπορεί να προσομοιώνουν αρκετά διαφορετικές αποκρίσεις στην ίδια επιβολή, απλώς και μόνο λόγω του τρόπου με τον οποίο μοντελοποιούνται ορισμένες διαδικασίες και ανατροφοδοτήσεις.
Ωστόσο, ενώ αυτές οι διαφορές στην απόκριση είναι συνήθως συνεπείς με το εύρος ευαισθησίας του κλίματος, είναι απίθανο να ικανοποιήσουν το εύρος αβεβαιότητας των περιφερειακών προβλέψεων. Ακόμη και η επιλογή όλων των διαθέσιμων πειραμάτων GCM δεν εγγυάται ένα αντιπροσωπευτικό εύρος, λόγω άλλων αβεβαιοτήτων που τα GCM δεν αντιμετωπίζουν πλήρως, ειδικά το εύρος εκτιμήσεων για τη μελλοντική ατμοσφαιρική σύνθεση.
(https://www.ipcc-data.org/guidelines/pages/gcm_guide.html)
Ένα νέο εργαλείο για ευέλικτες χωρικές και χρονικές αναλύσεις μεγάλου μέρους των παρατηρούμενων και προβλεπόμενων πληροφοριών για την Κλιματική Αλλαγή παρέχεται από την Έκτη Έκθεση Αξιολόγησης της IPCC της Ομάδας Εργασίας I.
https://interactive-atlas.ipcc.ch/
Μετριασμός και Προσαρμογή
Η IPCC και η Πέμπτη Έκθεση Αξιολόγησης ορίζουν τον μετριασμό ως «ανθρώπινη παρέμβαση για τη μείωση των πηγών ή την ενίσχυση των καταβόθρων αερίων του θερμοκηπίου (GHG)», ενώ η Προσαρμογή ορίζεται ως «διαδικασία Προσαρμογής στο πραγματικό ή αναμενόμενο κλίμα και τις επιπτώσεις του. Στα ανθρώπινα συστήματα, η Προσαρμογή επιδιώκει να μετριάσει ή να αποφύγει τη βλάβη ή να εκμεταλλευτεί ευεργετικές ευκαιρίες» (IPCC, AR5 2014). Ενώ ο μετριασμός είναι συχνά καλά κατανοητός, η Προσαρμογή είναι εννοιολογικά πιο δύσκολο να κατανοηθεί. Στη βιβλιογραφία υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί ορισμοί. Σύμφωνα με τον ορισμό των Thornton και Comberti (2013), η Προσαρμογή αποτελείται από ένα σύνολο διαδικασιών που εκτυλίσσονται ως απάντηση σε ένα πλήθος κοινωνικών και περιβαλλοντικών δυνάμεων που λειτουργούν σε τοπική, περιφερειακή, εθνική, διεθνή και πλανητική κλίμακα. Με βάση αυτό, η προσαρμοστική ικανότητα είναι «η ικανότητα των ανθρώπινων ομάδων να προσαρμόζονται επιτυχώς στις πραγματικές ή αναμενόμενες περιβαλλοντικές αλλαγές (ειδικά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής) και τις επιπτώσεις τους». Από αυτούς τους ορισμούς προκύπτει ότι ο Μετριασμός μειώνει όλες τις επιπτώσεις (θετικές και αρνητικές) της κλιματικής αλλαγής και έτσι μειώνει την πρόκληση Προσαρμογής, ενώ η Προσαρμογή είναι επιλεκτική, μπορεί να εκμεταλλευτεί τις θετικές επιπτώσεις και να μειώσει τις αρνητικές (Goklany, 2005).
πηγή: https://www.cifor.org/fileadmin/fileupload/cobam/ENGLISH-Definitions%26ConceptualFramework.pdf
Η Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) προσδιορίζει δύο απαντήσεις στην Κλιματική Αλλαγή: τον Μετριασμό της Κλιματικής Αλλαγής με τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και την ενίσχυση των καταβοθρών και την Προσαρμογή στις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής. Οι περισσότερες βιομηχανικές χώρες έχουν δεσμευτεί, υπογράφοντας την UNFCCC και το Πρωτόκολλο του Κιότο, να υιοθετήσουν εθνικές πολιτικές και να λάβουν αντίστοιχα μέτρα για τον Μετριασμό της Κλιματικής Αλλαγής και να μειώσουν τις συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (Ηνωμένα Έθνη, 1997). Μια αξιολόγηση των τρεχουσών προσπαθειών με στόχο τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής (Barker et al., 2007), δείχνει ότι οι τρέχουσες δεσμεύσεις δεν θα οδηγούσαν σε σταθεροποίηση των ατμοσφαιρικών συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου. Στην πραγματικότητα, λόγω των χρόνων υστέρησης στο παγκόσμιο κλιματικό σύστημα, καμία προσπάθεια μετριασμού, ανεξάρτητα από το πόσο αυστηρή και αμείλικτη είναι, δεν θα αποτρέψει την Κλιματική Αλλαγή τις επόμενες δεκαετίες (Christensen et al., 2007; Meehl et al., 2007).
Η Προσαρμογή είναι επομένως αναπόφευκτη (Parry et al., 1998), όμως υπάρχουν όρια και εμπόδια στην αποτελεσματική Προσαρμογή. Ακόμα κι αν αυτά τα όρια και τα εμπόδια καταργηθούν, ωστόσο, η εξάρτηση στην Προσαρμογή από μόνη της είναι πιθανό να οδηγήσει σε μεγάλο βαθμό Κλιματικής Αλλαγής μακροπρόθεσμα, στην οποία η αποτελεσματική Προσαρμογή δεν θα είναι πλέον δυνατή ή μόνο με πολύ υψηλό κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. Ως εκ τούτου, δεν τίθεται πλέον ζήτημα αν θα μετριαστεί η Κλιματική Αλλαγή ή αν θα προσαρμοστούμε σε αυτήν. Τόσο η Προσαρμογή όσο και ο Μετριασμός είναι πλέον απαραίτητοι για τη μείωση των αναμενόμενων επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής στους ανθρώπους και το περιβάλλον τους.
(από παραδοτέο C5)
Τι είναι η Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή;
Η Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή σημαίνει ανάληψη δράσης για την προετοιμασία και Προσαρμογή τόσο στις τρέχουσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής όσο και των προβλεπόμενων μελλοντικών της επιπτώσεων. Καθώς το κλίμα αλλάζει, θα χρειαστεί να κάνουμε προσαρμογές και να προσαρμοστούμε στις μεταβαλλόμενες κλιματολογικές συνθήκες. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται την πραγματοποίηση αλλαγών στα κτίριά μας, για να διασφαλίσουμε ότι διατηρούνται δροσερά κατά τη διάρκεια ζεστών καλοκαιριών ή αποτελεσματικότερη χρήση των υδατικών μας πόρων.
Καθώς το κλίμα θερμαίνεται, θα φέρει μαζί του κάθε είδους κινδύνους. Από συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως κύματα θερμότητας, ξηρασία ή πλημμύρες, έως διάβρωση των ακτών από την αύξηση της στάθμης της θάλασσας, οι οποίες θα μας επηρεάσουν όλους.
Επομένως μια χώρα οφείλει να συμπεριλάβει τη μελλοντική αλλαγή του κλίματος στα πιθανά ενδεχόμενα και να θωρακιστεί έγκαιρα ώστε να μετριάσει τις επιπτώσεις της. Οι πολιτικές που αποσκοπούν στο μετριασμό των επιπτώσεων από την Κλιματική Αλλαγή αναφέρονται ως πολιτικές Προσαρμογής και συνίστανται στην ανάληψη κατάλληλων δράσεων με στόχο την αντιμετώπιση των αναμενόμενων ζημιών και των αρνητικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Οι πολιτικές Προσαρμογής οφείλουν να στοχεύουν στους τομείς δραστηριότητας που είναι περισσότερο ευάλωτοι στην Κλιματική Αλλαγή, και οφείλουν να αναπτυχθούν σε περίοδο χρονικά προγενέστερη από την εκδήλωση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, καθώς επίσης να αναπτυχθούν σταδιακά κατά την πάροδο του χρόνου και όχι σε μικρό χρονικό διάστημα. Η δε αποτελεσματικότητα των μέτρων/πολιτικών Προσαρμογής μεγιστοποιείται όταν ο σχεδιασμός βασίζεται σε αναλυτικές μελέτες και όταν οι σχετικές επιλογές αποφασίζονται μετά από στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους.
Προσαρμογή σε επίπεδο ΕΕ
Η ΕΕ εργάζεται σε τρία επίπεδα για να προωθήσει την Προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος:
Η ΕΕ διασφαλίζει ότι όλες οι πολιτικές και οι δράσεις της λειτουργούν για την αύξηση της ανθεκτικότητας της Ευρώπης στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η ΕΕ υποστηρίζει τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές καθώς και εταίρους στον ιδιωτικό τομέα για να προσαρμοστούν στην Κλιματική Αλλαγή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΕ υποστηρίζει τη διεθνή ανθεκτικότητα και ετοιμότητα για το κλίμα, αυξάνοντας τη διεθνή χρηματοδότηση και ενθαρρύνοντας την ισχυρότερη παγκόσμια δέσμευση και ανταλλαγές για Προσαρμογή.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια νέα στρατηγική Προσαρμογής της ΕΕ στις 24 Φεβρουαρίου 2021. Η στρατηγική αποτελεί βασικό μέρος της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας και στοχεύει στην αύξηση και επιτάχυνση των προσπαθειών της ΕΕ για την προστασία της φύσης, των ανθρώπων και των μέσων διαβίωσης από τις αναπόφευκτες επιπτώσεις την Κλιματική Αλλαγή.
(https://ec.europa.eu/clima/policies/adaptation_en)
- Πολιτική Προσαρμογής για το κλίμα
Τρεις υποκατηγορίες με Διεθνές πλαίσιο – Ευρωπαϊκό πλαίσιο και Εθνικό Πλαίσιο
Διεθνές πλαίσιο
Όπως πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, η Κλιματική Αλλαγή αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Για το λόγο αυτό η διεθνής συνεργασία θεωρείται απαραίτητη στις προσπάθειες που πραγματοποιούνται τόσο για τον μετριασμό όσο και για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Η διεθνής συνεργασία μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη δημιουργία των συνθήκων εκείνων που χρειάζονται για να αντιμετωπιστούν διάφορες προκλήσεις που συνδέονται με την Κλιματική Αλλαγή όπως, μεταξύ άλλων, αυτή της άνισης κατανομής των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, των ετερογενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής που είναι αβέβαιες και πολλές φορές μακρινές στο χώρο και το χρόνο, και των διαφορετικών εκτιμήσεων για το κόστος και τα οφέλη της συλλογικής δράσης τόσο σε ότι αφορά τόσο στο μετριασμό, όσο και στην Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Υπό την απουσία μιας «παγκόσμιας κυβέρνησης», διεθνείς συμφωνίες, συμβάσεις και άλλες σχετικές πρωτοβουλίες μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Βασική προϋπόθεση αποτελεί ότι τα παραπάνω χαρακτηρίζονται από ευρεία συμμετοχή αλλά και ισχυρή δέσμευση των χωρών που συμμετέχουν σε αυτές.
α) Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή
(UNFCCC – UN Framework Convention on Climate Change)
Οι πρώτες προσπάθειες διεθνούς συνεργασίας για την Κλιματική Αλλαγή (ΚΑ) ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1970 κυρίως ως αποτέλεσμα των προσπαθειών της επιστημονικής κοινότητας να επιστήσει τη διεθνή προσοχή στις απειλές που προκύπτουν από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Το 1998, δημιουργήθηκε η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (World Meteorological Organization, WMO) και το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Environment Program, UNEP), η οποία εξέδωσε μια πρώτη έκθεση αξιολόγησης το 1990 υπογραμμίζοντας ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι πραγματική, προτρέποντας έτσι τις χώρες να λάβουν δράση για την αντιμετώπιση των επιπτώσεών της. (J.T. Houghton, 1990).
Τα ευρήματα της Επιτροπής οδήγησαν στη δημιουργία της Σύμβασης-Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) που κατατέθηκε προς υπογραφή στη διάσκεψη του Ρίο το 1992, η οποία λειτούργησε ως το πρώτο διεθνές φόρουμ για τις κλιματικές διαπραγματεύσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 4, όλα τα μέρη αναλαμβάνουν γενικές δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω, για παράδειγμα, του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και της Προσαρμογής στις ενδεχόμενες επιπτώσεις της. Η Σύμβαση-Πλαίσιο καθορίζει το στόχο των Μελών του Παραρτήματος Ι (βιομηχανικές χώρες που ήταν μέλη του ΟΟΣΑ το 1992, καθώς και χώρες με μεταβατικές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσικής Ομοσπονδίας, των κρατών της Βαλτικής και πολλών κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης) να σταθεροποιήσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα και άλλα ανθρωπογενή αέρια του θερμοκηπίου που δεν ρυθμίζονται βάσει του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ) σε επίπεδα του 1990, έως το έτος 2000.2
Η Προσαρμογή αναγνωρίζεται ως δέσμευση στο Άρθρο 4 της Σύμβασης. Τα Μέρη της Σύμβασης αναγνωρίζουν ότι είναι μια παγκόσμια πρόκληση που αντιμετωπίζεται από όλους με τοπικές, εθνικές, περιφερειακές και διεθνείς διαστάσεις. Αποτελεί βασικό στοιχείο της μακροπρόθεσμης παγκόσμιας ανταπόκρισης στη Κλιματική Αλλαγή για την προστασία των ανθρώπων, των μέσων διαβίωσης και των οικοσυστημάτων. Τα συμβαλλόμενα Μέρη αναγνωρίζουν ότι η δράση Προσαρμογής πρέπει να ακολουθήσει μια προσέγγιση καθοδηγούμενη από την κάθε χώρα, συμμετοχική και πλήρως διάφανη, με σκοπό την ενσωμάτωση της Προσαρμογής σε σχετικές κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές πολιτικές και δράσεις.
Σε αντίθεση με το μετριασμό που έχει παγκόσμια οφέλη, τα οφέλη Προσαρμογής γίνονται αισθητά σε χαμηλότερο επίπεδο, το οποίο είναι περιφερειακό ή τοπικό, και ως εκ τούτου τα μέτρα εφαρμόζονται ως επί το πλείστον από τοπικούς φορείς. Έτσι σε εθνικό επίπεδο η Συμφωνία ακολουθεί δύο ροές εργασίας. Αυτές είναι τα εθνικά προγράμματα δράσης Προσαρμογής και η υποστήριξη των εθνικών σχεδίων Προσαρμογής.
Η Σύμβαση υπεγράφη από την Ελλάδα το 1992 και τέθηκε σε ισχύ το 1994 με τον Νόμο 2205/1994 (ΦΕΚ 60/Α/15-4-1994). Αρμόδιο είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος.
/https://unfccc.int/
γ) Πρωτόκολλο του Κιότο
Το Πρωτόκολλο του Κιότο συνιστά ένα σημαντικό βήμα στην καταπολέμηση της θέρμανσης του πλανήτη, επειδή περιλαμβάνει δεσμευτικούς και ποσοτικοποιημένους στόχους περιορισμού και μείωσης των αεριών του θερμοκηπίου. Συνολικά, τα συμβαλλόμενα κράτη στο παράρτημα Ι της σύμβασης-πλαισίου (ήτοι οι εκβιομηχανισμένες χώρες) δεσμεύονται συλλογικά να μειώσουν τις οικείες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, για μείωση των συνολικών εκπομπών των ανεπτυγμένων χωρών κατά 5%, τουλάχιστον, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, την περίοδο 2008-2012. (European Commission, 2002).
Για την επίτευξη των εν λόγω στόχων, το Πρωτόκολλο προτείνει μια σειρά μέσων
– ενίσχυση ή θέσπιση εθνικών πολιτικών μείωσης των εκπομπών (αύξηση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, προώθηση των αειφόρων μορφών γεωργίας, ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κ.α.)
– συνεργασία με τα άλλα συμβαλλόμενα μέρη (ανταλλαγή πείρας ή πληροφοριών, συντονισμός των εθνικών πολιτικών, μέσω αδειών εκπομπής, από κοινού εφαρμογής, και κατάλληλου μηχανισμού ανάπτυξης).
Όσον αφορά την Προσαρμογή στην ΚΑ, το Πρωτόκολλο στο Άρθρο 10 αναφέρει ότι:
Όλα τα μέρη, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες τους και τις συγκεκριμένες εθνικές και περιφερειακές αναπτυξιακές τους προτεραιότητες, στόχους και περιστάσεις θα διαμορφώνουν, εφαρμόζουν, δημοσιεύουν και ενημερώνουν τακτικά εθνικά και κατά περίπτωση περιφερειακά προγράμματα που περιλαμβάνουν μέτρα για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και μέτρα που θα διευκολύνουν επαρκή Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Τέτοια προγράμματα θα αφορούν μεταξύ άλλων, τους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και της βιομηχανίας, καθώς και τη γεωργία, τη δασοκομία και τη διαχείριση αποβλήτων. Επιπλέον οι τεχνολογίες Προσαρμογής και οι μέθοδοι για τη βελτίωση του χωροταξικού σχεδιασμού θα βελτιώσουν την Προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος.
Η Ελλάδα το κύρωσε με το Νόμο 3017/2002 (ΦΕΚ Α’ 117). Αρμόδιο για την εφαρμογή του το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων.
https://unfccc.int/kyoto_protocol
γ) 2030 Ατζέντα για την Αειφόρο Ανάπτυξη και Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (Στόχος 13: Δράση για το Κλίμα)
Η Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης και οι 169 υποστόχοι υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο της 70ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, στις 25 Σεπτεμβρίου 2015, με την Απόφαση «Μετασχηματίζοντας τον Κόσμο μας: Η Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» (Α/RES/70/1). Η Ατζέντα 2030 προωθεί την ενσωμάτωση και των τριών διαστάσεων της βιώσιμης ανάπτυξης – κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική – σε όλες τις τομεακές πολιτικές, ενώ παράλληλα προάγει τη διασύνδεση και τη συνοχή των, σχετικών με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), πολιτικών και νομοθετικών πλαισίων. Η βιώσιμη ανάπτυξη μπορεί να γίνει αντιληπτή μέσω της αντιμετώπισης προκλήσεων που αφορούν τους κατωτέρω πέντε άξονες (5 P): – Άνθρωποι (People), – Πλανήτης (Planet), – Ευημερία (Prosperity), – Ειρήνη (Peace), – Εταιρική Σχέση (Partnership). (United Nations, 2020).
Όσον αφορά την Προσαρμογή, πρέπει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στις βασικές προϋποθέσεις για την υλοποίηση των ΣΒΑ είναι ο στρατηγικός μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για την αντιμετώπιση διάφορων προκλήσεων με τους όρους της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι προκλήσεις αυτές περιλαμβάνουν την ανεργία, την διαχείριση των πόρων, τα δημογραφικά προβλήματα αλλά και την παροχή υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα οι στόχοι 6,7,11,12,13,14 και 15 (ιδιαίτερα ο στόχος 13 που σχετίζεται με δράσεις για την Κλιματική Αλλαγή όπως που αφορούν τον πλανήτη θέτουν βασική προϋπόθεση για την υλοποίηση την ύπαρξη στρατηγικού σχεδιασμού τόσο σε επίπεδο κατευθύνσεων όσο και σε επίπεδο πόλεων ή μητροπολιτικών περιοχών καθώς αυτές αποτελούν τον πυρήνα της ανάπτυξης. (Hellenic Republic, 2018)
O Στόχος 13 για την Δράση για το Κλίμα έχει τίτλο: “Να ληφθεί επείγουσα δράση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της” και δημιουργήθηκε μέσα στο πλαίσιο ότι η Κλιματική Αλλαγή αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως κύματα θερμότητας, ξηρασίες, πλημμύρες και τροπικούς κυκλώνες. Με αυτόν τον τρόπο, επιδεινώνει τα προβλήματα διαχείρισης των υδάτων, μειώνει τη γεωργική παραγωγή και επισιτιστική ασφάλεια, αυξάνει τους κινδύνους για την υγεία, βλάπτει τις κρίσιμες υποδομές και διακόπτει την παροχή βασικών υπηρεσιών όπως νερό και αποχέτευση, εκπαίδευση, ενέργεια και μεταφορές.
Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει την Ατζέντα 2030 για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, μέσω των οποίων διασφαλίζεται τόσο η ισορροπία ανάμεσα στην οικονομική ανάπτυξη, στην κοινωνική συνοχή και στη δικαιοσύνη όσο και η προστασία του περιβάλλοντος και η οικολογία. Η κλίμακα κατάταξης των χωρών αναφορικά με τους δείκτες ΣΒΑ κυμαίνεται από το μηδέν (0) έως το εκατό (100) με την Ελλάδα κατατάσσεται στην 48η θέση μεταξύ των 156 χωρών, με βαθμολογία 70.6. Αναφορικά με τις δράσεις για το κλίμα (ΣΒΑ13) η Ελλαδα έχει βαθμολογία 78,1 η οποία προκύπτει από την επίτευξη των δεικτών α) ενέργεια συνδυασμένη με τις εκπομπές του CO2/ άτομο β) παρακολούθηση της ευπάθειας της κλιματικής αλλαγής και γ) ενσωμάτωση του CO2 στις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων. (ΥΠΕΝ, 2016).
Το καθήκον της παρακολούθησης και του συντονισμού της εθνικής εφαρμογής των ΣΒΑ έχει ανατεθεί στην Προεδρία της Ελληνικής Κυβέρνησης (η οντότητα που τώρα ενσωματώνει την πρώην Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης), προκειμένου να διασφαλιστεί η συνοχή των πολιτικών.
https://www.un.org/sustainabledevelopment/climate-change/
δ) Συμφωνία των Παρισίων
Η Συμφωνία των Παρισίων προήλθε από την COP21, την 21η Διάσκεψη των Μερών (21st Conference of Parties) της UNFCCC που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι από τις 30 Νοεμβρίου έως τις 12 Δεκεμβρίου 2015 και εμπίπτει στο πλαίσιο της UNFCCC.
Στόχος της συμφωνίας είναι η μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη που περιγράφεται στο άρθρο 2, «ενίσχυση της εφαρμογής» της UNFCCC μέσω: α) διατήρησης της αύξησης της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας σε επίπεδα κάτω από τους 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και συνέχειας των προσπαθειών για τον περιορισμό της αύξησης στους 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, β) αύξησης της ικανότητας Προσαρμογής στις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ενίσχυση της ανθεκτικότητας του κλίματος και της ανάπτυξης χαμηλών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, με τρόπο που δεν απειλεί την παραγωγή τροφίμων και (γ) συνεπών χρηματοδοτικών ροών με πορεία προς χαμηλές εκπομπές θερμοκηπικών αερίων και μια ανάπτυξη ανθεκτική στο κλίμα. (United Nations, 2015)
Η Συμφωνία απαιτεί εθνική συνεργασία από τα Μέρη μέσω εθνικών δραστηριοτήτων Προσαρμογής. Σύμφωνα με το Άρθρο 7.9, τα μέρη «εμπλέκονται, κατά περίπτωση, σε διαδικασίες σχεδιασμού Προσαρμογής και στην υλοποίηση δράσεων, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ή της ενίσχυσης σχετικών πεδίων, πολιτικών ή/και συνεισφορών». Τέτοιες διαδικασίες σχεδιασμού και υλοποίησης περιλαμβάνουν δράσεις που σχετίζονται με δράσεις Προσαρμογής, εθνικά σχέδια Προσαρμογής, εθνικά καθορισμένες δράσεις προτεραιότητας, βιωσιμότητα και οικοδόμηση ανθεκτικότητας. Επιτρέποντας στα μέρη να δημιουργήσουν τις δικές τους δράσεις Προσαρμογής με οποιονδήποτε τρόπο θεωρούν κατάλληλο, επιτρέπει τη διαφοροποίηση που θα καθοδηγήσει τον εθνικό σχεδιασμό Προσαρμογής και τη διαδικασία εφαρμογής. Επιπλέον, ανάλογα με την περίπτωση, απαιτεί από όλα τα Μέρη να συμμετέχουν στον σχεδιασμό και την εφαρμογή Προσαρμογής μέσω π.χ. εθνικών σχεδίων Προσαρμογής, εκτιμήσεων τρωτότητας, παρακολούθησης και αξιολόγησης, και οικονομικής διαφοροποίησης.
Το 2016 η Ελλάδα κύρωσε τη Συμφωνία των Παρισίων. Σύμφωνα με το Νόμο 4426/2016, με υπεύθυνο για την εφαρμογή του το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
Χρήσιμοι σύνδεμοι οργανισμών που παράγουν πολιτικές σε διεθνές επίπεδο
- IPCC – Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή Intergovernmental Panel on Climate Change (https://www.ipcc.ch/)
- OHE – Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (https://unric.org/el/)
- WMO – Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός – World Meteorological Organization (https://public.wmo.int/en/our-mandate/climate)
Ευρωπαϊκό πλαίσιο
Σημαντικός είναι ο ρόλος της ΕΕ στη διεθνή προστασία του κλίματος συμβάλλοντας, μεταξύ άλλων, στην προώθηση μέτρων σε διεθνές επίπεδο για την αντιμετώπιση περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η ΕΕ αναγνωρίζει ότι η διεθνής συλλογική δράση είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική και δίκαιη ανταπόκριση στην κλίμακα που απαιτείται για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής και υποστηρίζει παγκόσμιες και ολοκληρωμένες συμφωνίες και ευέλικτα διεθνή πλαίσια με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή για το κλίμα. (European Commission, 2006).
α) Ευρώπη 2020 ‘Η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη’
Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» δίνει έμφαση στην έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη που μπορεί να ξεπεράσει τις διαρθρωτικές αδυναμίες της ευρωπαϊκής οικονομίας, να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της και την παραγωγικότητά της και να στηρίξει μια βιώσιμη κοινωνική οικονομία της αγοράς. Η ΕΕ έχει εγκρίνει στόχους που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2020 σε πέντε τομείς: εργασία, έρευνα & ανάπτυξη, Κλιματική Αλλαγή & ενέργεια, εκπαίδευση, φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός.
Όσον αφορά τις ενέργειες που πραγματοποιούνται στον τομέα της Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, η EE συστήνει πολιτικές που θα απευθύνονται στα κράτη μέλη τόσο στο πλαίσιο της υποβολής εκθέσεων ανά χώρα όσο και στο πλαίσιο της θεματικής προσέγγισης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Για την επιτήρηση των χωρών, θα λάβουν τη μορφή γνωμοδοτήσεων για προγράμματα σταθερότητας / σύγκλισης βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97 συνοδευόμενη από συστάσεις βάσει των γενικών κατευθυντήριων γραμμών οικονομικής πολιτικής (ΓΠΟΠ, άρθρο 121.2). (European Commission, 2010)
Όσον αφορά την Ελλάδα, ο στόχος του 2020 αναμένεται να επιτευχθεί με περιθώριο 1% μονάδων. Οι βασικές εξελίξεις πολιτικής περιλαμβάνουν ριζικές αλλαγές στη φορολογία της ενέργειας με την καθιέρωση «ασφάλειας εφοδιασμού» στο φυσικό αέριο και με τη μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωσης στο πετρέλαιο θέρμανσης. Όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τέθηκε σε ισχύ το λεγόμενο «New Deal on RES», μαζί με την καθιέρωση ενός συστήματος στήριξης καθαρών μετρήσεων. Σε σχέση με την ενεργειακή απόδοση, έχουν γίνει προσπάθειες για τη συνέχιση των “Exsoikonomo” και Exsoikonomo kat “oikon”. Όσον αφορά τον τομέα των μεταφορών, το σύστημα ποσοστώσεων βιοκαυσίμων ακολούθησε τη διαδικασία που περιγράφεται στην τροποποίηση του νόμου αριθ. 3054/2012. Άλλες εξελίξεις πολιτικής αφορούν τη συνέχιση των ενεργειακών δικτύων με την επιτάχυνση των έργων που αφορούν τη διασύνδεση των μη διασυνδεδεμένων νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex:52010DC2020
β) Η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης
European Adaptation Strategy
Ο γενικός στόχος της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής είναι να ενισχυθεί η ετοιμότητα της ΕΕ και η ικανότητα αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Για το σκοπό αυτό, η στρατηγική καθορίζει τρεις βασικούς στόχους:
- Προώθηση της δράσης των κρατών μελών: Η Επιτροπή ενθαρρύνει όλα τα κράτη μέλη να υιοθετήσουν ολοκληρωμένες στρατηγικές Προσαρμογής και παρέχει χρηματοδότηση για να τους βοηθήσει να ενισχύσουν τις ικανότητές τους για Προσαρμογή και να αναλάβουν δράση. Υποστηρίζει επίσης την Προσαρμογή στις πόλεις μέσω της πρωτοβουλίας του Συμφώνου των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια.
- Δράση «Θωράκισης έναντι του κλίματος» σε επίπεδο ΕΕ προωθώντας περαιτέρω την Προσαρμογή σε βασικούς ευάλωτους τομείς όπως η γεωργία, η αλιεία και η πολιτική συνοχής, διασφαλίζοντας ότι οι υποδομές της Ευρώπης γίνονται πιο ανθεκτικές και προωθούν τη χρήση της ασφάλισης κατά φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών.
- Καλύτερα ενημερωμένη λήψη αποφάσεων αντιμετωπίζοντας τα κενά στις γνώσεις σχετικά με την Προσαρμογή και αναπτύσσοντας περαιτέρω την ευρωπαϊκή πλατφόρμα Προσαρμογής του κλίματος (Climate-ADAPT).
Τον Ιούνιο του 2013 υιοθετήθηκαν στην Ελλάδα τα σχετικά Συμπεράσματα του Συμβουλίου της Ευρωπαικής Στρατηγικής. Αρμόδιο είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
https://ec.europa.eu/clima/policies/adaptation/what_en
γ) Ευρωπαϊκό Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια
Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια ενώνει χιλιάδες φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης που δεσμεύονται οικειοθελώς, να υλοποιήσουν τους στόχους της Ε.Ε. για το κλίμα και την ενέργεια σε τοπικό επίπεδο.
Η πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων ξεκίνησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2008, με στόχο τη συμμετοχή και την υποστήριξη των δημάρχων προκειμένου να δεσμευτούν για την επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την ενέργεια για το 2020, εισάγοντας για πρώτη φορά την «από πάνω προς τα κάτω» προσέγγιση σε τέτοιου είδους ζητήματα. Η επιτυχία της πρωτοβουλίας ξεπέρασε γρήγορα τις προσδοκίες και συνέχισε να προσελκύει νέες τοπικές και περιφερειακές αρχές στην Ευρώπη και πέραν αυτής. Το Σύμφωνο το Δημάρχων για το 2020 συγκέντρωσε συνολικά 180 ελληνικούς Δήμους.
Το 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε την πρωτοβουλία «Οι Δήμαρχοι Προσαρμόζονται» (Mayors Adapt). Βασισμένη στις ίδιες αρχές με το Σύμφωνο των Δημάρχων, αυτή η αδελφή πρωτοβουλία εστίαζε στην Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Η πρωτοβουλία «Οι Δήμαρχοι Προσαρμόζονται» κάλεσε τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης να πρωτοστατήσουν στην Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και τους υποστήριξε στην ανάπτυξη και υλοποίηση τοπικών στρατηγικών Προσαρμογής. Η πρωτοβουλία «Οι Δήμαρχοι Προσαρμόζονται» συγκέντρωσε συνολικά 61 Δήμους από την Ελλάδα.
Το Σύμφωνο των Δημάρχων και η πρωτοβουλία «Οι Δήμαρχοι Προσαρμόζονται» συγχωνεύθηκαν επισήμως σε μια τελετή που πραγματοποιήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το νέο Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια, είναι πιο φιλόδοξο και πιο ευρύ: οι υπογράφουσες πόλεις δεσμεύονται πλέον να υποστηρίξουν ενεργά την υλοποίηση του στόχου της Ε.Ε. για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 40% έως το 2030 και συμφωνούν να υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την Προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και να διασφαλίσουν την πρόσβαση σε ασφαλή, βιώσιμη και οικονομικά προσιτή ενέργεια για όλους.
Για να μετατρέψουν την πολιτική τους δέσμευση σε πρακτικά μέτρα και έργα, οι υπογράφοντες του Συμφώνου δεσμεύονται να υποβάλουν, εντός δύο ετών από την ημερομηνία της απόφασης του τοπικού συμβουλίου, ένα Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας και Κλίματος (ΣΔΑΕΚ), επισημαίνοντας τις κύριες δράσεις που σκοπεύουν να αναλάβουν. Το σχέδιο θα περιλαμβάνει μια απογραφή εκπομπών αναφοράς για την παρακολούθηση των δράσεων μετριασμού, δηλαδή των δράσεων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και μια εκτίμηση της κλιματικής επικινδυνότητας και τρωτότητας. Η στρατηγική Προσαρμογής μπορεί είτε να είναι τμήμα του ΣΔΑΕΚ είτε να αναπτυχθεί και να ενσωματωθεί σε ένα ξεχωριστό έγγραφο σχεδιασμού.
Τον Ιούνιο του 2016, το Σύμφωνο των Δημάρχων μπήκε σε μια σημαντική νέα φάση της ιστορίας του, όταν επέλεξε να συνενώσει τις δυνάμεις του με μια άλλη πρωτοβουλία σε επίπεδο πόλεων, τον Συνασπισμό των Δημάρχων (Compact of Mayors). Το «Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια», το οποίο προέκυψε από αυτήν τη διαδικασία είναι το μεγαλύτερο κίνημα φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης που δεσμεύονται να υπερβούν τους εθνικούς τους στόχους για το κλίμα και την ενέργεια. Σε πλήρη ευθυγράμμιση με τους στόχους του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τις αρχές της κλιματικής δικαιοσύνης, το Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων θα αντιμετωπίσει τρία κύρια ζητήματα: τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, την Προσαρμογή στις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και την παγκόσμια πρόσβαση σε ασφαλή, καθαρή και οικονομικά προσιτή ενέργεια.
https://www.simfonodimarxon.eu/el/
δ) Πράσινη Συμφωνία
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική, ένα πολιτικό χάρτη πορείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την βιώσιμη οικονομία της ΕΕ που μετατρέπει την Ένωση σε μια σύγχρονη, οικονομικά αποδοτική και ανταγωνιστική οικονομία. Αναμένεται να καταστήσει την Ευρώπη την πρώτη ουδέτερη για το κλίμα ήπειρο έως το 2050.
Οι ακόλουθοι τομείς πολιτικής αντικατοπτρίζουν τις βασικές ροές εργασίας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας:
- Βιοποικιλότητα (μέτρα για την προστασία του εύθραστου οικοσυστήματός μας)
- Από το αγρόκτημα στο πιάτο (πώς θα εξασφαλίσουμε μια πιο βιώσιμη αλυσίδα τροφίμων)
- Βιώσιμη γεωργία (αειφορία στη γεωργία και τις αγροτικές περιοχές της ΕΕ χάρη στην κοινή γεωργική πολιτική)
- Καθαρή ενέργεια
- Βιώσιμη βιομηχανία (τρόποι διασφάλισης πιο βιώσιμων και πιο φιλικών προς το περιβάλλον κύκλων παραγωγής)
- Οικοδόμηση και ανακαίνιση (η ανάγκη για έναν καθαρότερο κατασκευαστικό τομέα)
- Βιώσιμη κινητικότητα (προώθηση πιο βιώσιμων μέσων μεταφοράς)
- Εξάλειψη της ρύπανσης (μέτρα για την ταχεία και αποτελεσματική μείωση της ρύπανσης)
- Κλιματική δράση (καθιστώντας την ΕΕ ουδέτερη για το κλίμα έως το 2050)
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία περιλαμβάνει στόχους ευρείας κλίμακας για μια κλιματικά ουδέτερη, αποδοτική ως προς τους πόρους, τεχνολογικά προηγμένη και κοινωνικά δίκαιη ήπειρο. Οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν επίσης να ενσωματώσουν τους ΣΒΑ στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, τη σημαντική διαδικασία για τον συντονισμό των εθνικών οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης στην ΕΕ, θέτοντας «τους ανθρώπους και τον πλανήτη στο επίκεντρο της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ». Επιπλέον, η ΕΕ έχει ανταποκριθεί στις τεράστιες προκλήσεις που θέτει η πανδημία με ένα ισχυρό πακέτο «ΕΕ επόμενης γενιάς» για την τόνωση της οικονομικής ανάκαμψης, ενώ παράλληλα επιδιώκει την πράσινη μετάβαση της Ευρώπης.
Σε μια προσπάθεια να συνδέσει αυτές τις τέσσερις σημαντικές πρωτοβουλίες πολιτικής –τους ΣΒΑ, της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ– η Ανώτερη Ομάδα Εργασίας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο «Μεταμορφώσεις για την κοινή υλοποίηση της ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία: Μια πράσινη και ψηφιακή, βασισμένη στην εργασία και χωρίς αποκλεισμούς ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19». Η έκθεση, που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2021, υποστηρίζει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής με δραστικές στρατηγικές που μπορούν να καθοδηγήσουν την οικονομική ανάκαμψη σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο, σύμφωνα με το γενικό θεματολόγιο βιωσιμότητας της ηπείρου.
(από https://sdsn.eu/european-green-deal-senior-working-group/)
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται, από το Μάρτιο του 2020 ανάμεσα στα φιλόδοξα κράτη-μέλη της ΕΕ όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, μετά την υπογραφή του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, της κοινής δήλωσης με άλλους 12 Ευρωπαίους ομολόγους του, με την οποία ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη συνέχιση και εντατικοποίηση των προσπαθειών διατήρησης της κλιματικής και περιβαλλοντικής φιλοδοξίας.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1576150542719&uri=COM%3A2019%3A640%3AFIN
ε) Fit for 55
Η ΕΕ εργάζεται για την αναθεώρηση της νομοθεσίας της που σχετίζεται με το κλίμα, την ενέργεια και τις μεταφορές στο πλαίσιο του λεγόμενου «Πακέτο Fit for 55», προκειμένου να ευθυγραμμίσει τους ισχύοντες νόμους με τις φιλοδοξίες του 2030 και του 2050. Στη δέσμη περιλαμβάνεται επίσης μια σειρά από νέες πρωτοβουλίες.
Το πακέτο Fit for 55 είναι ένα σύνολο προτάσεων για την αναθεώρηση και ενημέρωση της νομοθεσίας της ΕΕ και τη θέσπιση νέων πρωτοβουλιών με στόχο να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές της ΕΕ είναι σύμφωνες με τους κλιματικούς στόχους που συμφωνήθηκαν από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το Fit for 55 αναφέρεται στον στόχο της ΕΕ για μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030. Το προτεινόμενο πακέτο στοχεύει να ευθυγραμμίσει τη νομοθεσία της ΕΕ με τον στόχο του 2030.
Η δέσμη προτάσεων αποσκοπεί στην παροχή ενός συνεκτικού και ισορροπημένου πλαισίου για την επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ, οι οποίοι:
– διασφαλίζoυν μια δίκαιη και κοινωνικά δίκαιη μετάβαση
– διατηρούν και ενισχύουν την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα ίσους όρους ανταγωνισμού έναντι των οικονομικών φορέων τρίτων χωρών
– υποστηρίζουν τη θέση της ΕΕ ως πρωτοπόρου στον παγκόσμιο αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής
Το πακέτο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:
- την αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ETS)
- ρύθμιση καταμερισμού προσπαθειών
- οδηγίες για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση
- ρύθμιση χρήσης γης και δασοκομίας
Ρύθμιση εκπομπών CO2 από αυτοκίνητα και φορτηγά
(από https://www.consilium.europa.eu/en/policies/climate-change/eu-climate-action/, https://www.consilium.europa.eu/en/policies/green-deal/fit-for-55-the-eu-plan-for-a-green-transition/)
στ) Ευρωπαϊκός Νόμος για το Κλίμα
Ο στόχος του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα, ως ένα από τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, είναι να θέσει στη νομοθεσία τον στόχο μιας κλιματικά ουδέτερης ΕΕ έως το 2050. Τον Δεκέμβριο του 2020, οι υπουργοί περιβάλλοντος της ΕΕ κατέληξαν σε συμφωνία σχετικά με μια γενική προσέγγιση σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για έναν ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου στόχου της ΕΕ για τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990, σύμφωνα με τις οδηγίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 10-11 Δεκεμβρίου 2020.
Τον Απρίλιο του 2021, οι διαπραγματευτές του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν σε μια προσωρινή πολιτική συμφωνία για τον ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα. Το Συμβούλιο ενέκρινε τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση τον Ιούνιο του 2021, περατώνοντας τη διαδικασία έγκρισης.
Ο ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα θέτει έναν δεσμευτικό κλιματικό στόχο της ΕΕ για μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (εκπομπές μετά την αφαίρεση των αφαιρέσεων) κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990. Η ΕΕ θα επιδιώξει επίσης να επιτύχει υψηλότερο όγκο καθαρών καταβοθρών άνθρακα έως το 2030.
Οι ειδικοί στόχοι του Ευρωπαϊκού Νόμου για το Κλίμα είναι:
- να καθορίσει τη μακροπρόθεσμη κατεύθυνση για την επίτευξη του στόχου για την κλιματική ουδετερότητα του 2050 μέσω όλων των πολιτικών, με κοινωνικά δίκαιο και οικονομικά αποδοτικό τρόπο
- να θέσει έναν πιο φιλόδοξο στόχο ΕΕ 2030, για να θέσει την Ευρώπη σε μια υπεύθυνη πορεία για να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050
- να δημιουργήσει ένα σύστημα παρακολούθησης της προόδου και να λάβει περαιτέρω μέτρα εάν χρειάζεται
- να παρέχει προβλεψιμότητα για τους επενδυτές και άλλους οικονομικούς παράγοντες
- να διασφαλίσει ότι η μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα είναι μη αναστρέψιμη
Ο κανονισμός ιδρύει ένα Ευρωπαϊκό Επιστημονικό Συμβουλευτικό Συμβούλιο για την Κλιματική Αλλαγή, το οποίο θα παρέχει ανεξάρτητες επιστημονικές συμβουλές και εκθέσεις σχετικά με τα κλιματικά μέτρα της ΕΕ. Προβλέπει έναν ενδιάμεσο στόχο για το κλίμα για το 2040 που θα καθοριστεί τα επόμενα χρόνια.
(από https://www.consilium.europa.eu/en/policies/climate-change/eu-climate-action/ και https://ec.europa.eu/clima/eu-action/european-green-deal/european-climate-law_en)
https://ec.europa.eu/clima/eu-action/european-green-deal/european-climate-law_en
ζ) Στρατηγική της ΕΕ για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή
Τον Ιούνιο του 2021, οι υπουργοί Περιβάλλοντος της ΕΕ ενέκριναν συμπεράσματα που ενέκριναν τη νέα στρατηγική της ΕΕ για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή. Η στρατηγική σκιαγραφεί ένα μακροπρόθεσμο όραμα για την ΕΕ να γίνει μια κοινωνία ανθεκτική στο κλίμα που θα είναι πλήρως προσαρμοσμένη στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έως το 2050.
Η Στρατηγική έχει τέσσερις βασικούς στόχους: να καταστήσει την Προσαρμογή εξυπνότερη, ταχύτερη και πιο συστημική και να εντατικοποιήσει τη διεθνή δράση για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.
Τα μέτρα που προβλέπονται στη στρατηγική είναι:
- καλύτερη συλλογή και ανταλλαγή δεδομένων για τη βελτίωση της πρόσβασης και της ανταλλαγής γνώσεων σχετικά με τις κλιματικές επιπτώσεις
- λύσεις βασισμένες στη φύση για να συμβάλουν στη δημιουργία ανθεκτικότητας στο κλίμα και στην προστασία των οικοσυστημάτων
ενσωμάτωση της Προσαρμογής στις μακροοικονομικές δημοσιονομικές πολιτικές
Τα συμπεράσματα παρέχουν πολιτική καθοδήγηση στην Επιτροπή όσον αφορά την εφαρμογή της στρατηγικής.
(από https://www.consilium.europa.eu/en/policies/climate-change/eu-climate-action/ και https://ec.europa.eu/clima/eu-action/adaptation-climate-change/eu-adaptation-strategy_en )
https://ec.europa.eu/clima/eu-action/adaptation-climate-change/eu-adaptation-strategy_en
η) Δέσμη μέτρων για την ταξινόμηση της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε στις 21 Απριλίου 2021 ένα φιλόδοξο και ολοκληρωμένο πακέτο μέτρων για να συμβάλει στη βελτίωση της ροής χρημάτων προς βιώσιμες δραστηριότητες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Επιτρέποντας στους επενδυτές να επαναπροσανατολίσουν τις επενδύσεις προς πιο βιώσιμες τεχνολογίες και επιχειρήσεις, αυτά τα μέτρα θα συμβάλουν καθοριστικά στο να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη έως το 2050.
Θα καταστήσουν την ΕΕ παγκόσμιο ηγέτη στον καθορισμό προτύπων για βιώσιμη χρηματοδότηση.
Κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για την κλιματική ταξινόμηση της ΕΕ
Η κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για την κλιματική ταξινόμηση της ΕΕ στοχεύει στη στήριξη βιώσιμων επενδύσεων καθιστώντας σαφέστερα ποιες οικονομικές δραστηριότητες συμβάλλουν περισσότερο στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ.
Στις 9 Δεκεμβρίου 2021, δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα μια πρώτη κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για βιώσιμες δραστηριότητες για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και τους στόχους Προσαρμογής της Ταξινόμησης της ΕΕ («Κλιματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη»). Η κατ’ εξουσιοδότηση πράξη ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2022.
Πρόταση Οδηγίας για την Αναφορά Εταιρικής Αειφορίας (CSRD – Corporate Sustainability Reporting Directive)
Η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για οδηγία για την υποβολή εκθέσεων για την εταιρική βιωσιμότητα (CSRD), η οποία θα τροποποιούσε τις υφιστάμενες απαιτήσεις αναφοράς του NFRD. Η πρόταση
- επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής σε όλες τις μεγάλες εταιρείες και όλες τις εταιρείες που είναι εισηγμένες σε οργανωμένες αγορές (εκτός από τις εισηγμένες πολύ μικρές επιχειρήσεις)
- απαιτεί τον έλεγχο (διαβεβαίωση) των αναφερόμενων πληροφοριών
- εισάγει πιο λεπτομερείς απαιτήσεις αναφοράς και μία απαίτηση αναφοράς σύμφωνα με τα υποχρεωτικά πρότυπα αναφοράς βιωσιμότητας της ΕΕ
- απαιτεί από τις εταιρείες να «επισημάνουν» ψηφιακά τις αναφερόμενες πληροφορίες, ώστε να είναι αναγνώσιμες από μηχανήματα και να τροφοδοτούνται στο ενιαίο ευρωπαϊκό σημείο πρόσβασης που προβλέπεται στο σχέδιο δράσης της ένωσης κεφαλαιαγορών
Τροποποίηση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων σχετικά με τις προτιμήσεις βιωσιμότητας, τα καθήκοντα καταπιστεύματος και τη διακυβέρνηση προϊόντων
Η Επιτροπή ενέκρινε επίσης έξι τροποποιητικές κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις σχετικά με τα καθήκοντα καταπιστεύματος, τις επενδυτικές και ασφαλιστικές συμβουλές που θα διασφαλίσουν ότι οι χρηματοπιστωτικές εταιρείες, π.χ. οι σύμβουλοι, οι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων ή οι ασφαλιστές, περιλαμβάνουν τη βιωσιμότητα στις διαδικασίες τους και τις επενδυτικές τους συμβουλές προς τους πελάτες.
https://ec.europa.eu/info/publications/210421-sustainable-finance-communication_en
Χρήσιμοι σύνδεσμοι οργανισμών που παράγουν πολιτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο
- Ευρωκοινοβούλιο https://www.consilium.europa.eu/en/policies/climate-change/
Εθνικό πλαίσιο
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) είναι υπεύθυνο για τις εθνικές δραστηριότητες μετριασμού και Προσαρμογής της κλιματικής αλλαγής. Συντονίζει όλα τα αρμόδια ιδρύματα σχετικά με την εφαρμογή των δεσμεύσεων για την Κλιματική Αλλαγή και φέρει τη συνολική ευθύνη για την παρακολούθηση της εθνικής δράσης και της εθνικής απογραφής GHG (OECD, 2020).
Η Ειδική Επιστημονική Επιτροπή για την Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής έχει ως αποστολή την «εισήγηση για τη διαμόρφωση πολιτικών αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής» και τον συνδυασμό τους με τα μέτρα Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, καθώς και την «επιστημονική τεκμηρίωση για την αναγκαιότητα των προτεινόμενων πολιτικών» (άρθρο 44Α, ν.4414/2016). Η Επιτροπή συστάθηκε και συγκροτήθηκε με την Υ.Α. 10153/1123/29-01-2020 (ΑΔΑ: 6Ω404653Π8-ΦΥΛ). Τα μέλη της είναι «εγνωσμένου κύρους και υψηλής επιστημονικής κατάρτισης με ακαδημαϊκή ή επαγγελματική εξειδίκευση στο πεδίο της κλιματικής αλλαγής, την προστασία του περιβάλλοντος ή συναφή επιστημονικά πεδία» (άρθρο 44Α, ν.4414/2016).
Ο Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή «εκπροσωπεί από κοινού με τους αρμόδιους Υπουργούς τη χώρα διεθνώς σε θέματα κλιματικής αλλαγής». Στη θέση τοποθετείται «διακεκριμένος επιστήμονας στον τομέα της κλιματικής αλλαγής» (άρθρο 44Α, ν.4414/2016).
Όσον αφορά τις διεθνείς δεσμεύσεις, η Ελλάδα επικύρωσε το Πρωτόκολλο του Κιότο το 2002 και τη Συμφωνία του Παρισιού το 2016. Ενέκρινε το Δεύτερο Εθνικό Πρόγραμμα για την Κλιματική Αλλαγή 2000-10 το 2002 (και το τροποποίησε το 2007) για να επιτύχει τον στόχο της πρώτης περιόδου δέσμευσης του Κιότο (2008-12). Δεν είχε συγκρίσιμη γενική στρατηγική για ολόκληρη την οικονομία για τη δεύτερη περίοδο δέσμευσης (2013-2020).
Η Ελλάδα ξεπέρασε τον στόχο της για την πρώτη περίοδο δέσμευσης του Πρωτοκόλλου του Κιότο για περιορισμό της αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (εξαιρουμένων των εκπομπών LULUCF) στο 25%, επιτυγχάνοντας άνοδο 17% σε σχέση με το 2008-12 από τα επίπεδα του 1990. Είναι επίσης σε καλό δρόμο για την επίτευξη των στόχων του 2020 και του 2030 που έχουν τεθεί από τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τις εκπομπές που δεν καλύπτονται από το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS) (ΟECD, 2020). Μέχρι το 2018, οι εκπομπές εκτός ΕU ETS ήταν 28% κάτω από τα επίπεδα του 2005 , υπερβαίνοντας κατά πολύ τον στόχο μείωσης τους κατά 4% την περίοδο 2005-2020 και κατά 16% την περίοδο 2005-30. Οι εθνικές προβλέψεις δείχνουν ότι οι εκπομπές εκτός EU ETS θα είναι 25% κάτω από τα επίπεδα του 2005 το 2020 και θα παραμείνουν σταθερές μέχρι το 2030, εάν συνεχιστούν τα υφιστάμενα μέτρα (ΜΕΕΝ, 2019). Με άλλα λόγια, η Ελλάδα θα υπερβεί τον στόχο της για το 2020 κατά 21 ποσοστιαίες μονάδες και το στόχο της για το 2030 κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες.
Η Ελλάδα, στο πλαίσιο των σχετικών διεθνών οργανισμών, συμμετέχει σε πολυμερείς περιβαλλοντικές συναντήσεις καθώς και σε προσπάθειες βελτίωσης της παγκόσμιας περιβαλλοντικής διακυβέρνησης. Επιπλέον, ως Κράτος-Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα συμμετέχει στα πλαίσια για την προστασία του περιβάλλοντος. Όσον αφορά τόσο τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής όσο και την Προσαρμογή σε αυτή, η Ελλάδα πληροί προς το παρόν, τους διεθνείς κλιματικούς στόχους μείωσης των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για το 2020, ενώ έχει υιοθετήσει την Εθνική Στρατηγική Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, η οποία καθορίζει γενικούς στόχους, κατευθυντήριες αρχές και εργαλεία εφαρμογής για μια αποτελεσματική και αναπτυξιακή στρατηγική εφαρμογής και η οποία συντάχθηκε σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την ΚΑ, τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και τη διεθνή εμπειρία. Η Εθνική Στρατηγική Προσαρμογής έχει ήδη ξεκινήσει να εφαρμόζεται με τον Νόμο 4414/2016 και στην παρούσα φάση εκπονούνται με διαφορετικό βαθμό ωριμότητας τα Περιφερειακά Σχέδια για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.
α) Η Εθνική Στρατηγική (ΕΣΠΚΑ)
Στις 22 Δεκεμβρίου 2014, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (τότε Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής), η Ακαδημία Αθηνών (Επιτροπή Ερευνών του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών – ΙΙΒΕΑΑ) και η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας με στόχο: α) την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε επίπεδο χώρας με συγκεκριμένες δράσεις Προσαρμογής σε όλους τους τομείς και β) την αξιοποίηση της εμπειρίας της Τράπεζας της Ελλάδος και της διεπιστημονικής Επιτροπής Μελέτης των Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ), την οποία αυτή στηρίζει, σε θέματα των οικονομικών και λοιπών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η συνεργασία αυτή αφορούσε εκτός των άλλων και στη σύνθεση ενός σχεδίου κειμένου της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στη Κλιματική Αλλαγή.
Έτσι η ΕΜΕΚΑ, με την στήριξη της ΤτΕ και την κατ’ αρχήν συνεισφορά της Δ/νσης Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, συνέταξε το σχέδιο της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής για την Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ). Το σχέδιο τέθηκε στη συνέχεια σε δημόσια διαβούλευση, τα αποτελέσματα της οποίας αξιολογήθηκαν από άτυπη ομάδα εργασίας στην οποία μετείχαν μέλη της ΕΜΕΚΑ, της Τράπεζας της Ελλάδος καθώς και στελέχη της Δ/νσης Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας. Περαιτέρω, η Δ/νση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας, εμπλούτισε και επεξεργάστηκε την τελική μορφή του κειμένου. Η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή στην τελική της μορφή εγκρίθηκε με το άρθρο 45 του ν. 4414/2016 (Α΄149) (http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wFHp_31M9ESQXdtvSoClrL8JfWk9tSupxZ5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx3UnKl3nP8NxdnJ5r9cmWyJWelDvWS_18kAEhATUkJb0x1LIdQ163nV9K–td6SIuZdzpgpcp0PvYXXeUs1tiEdpqWltryQTsRnvq51ooce-)
Ο πρωταρχικός σκοπός της πρώτης αυτής ΕΣΠΚΑ είναι να συμβάλλει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της χώρας όσον αφορά τις επιπτώσεις από την Κλιματική Αλλαγή και στη δημιουργία των προϋποθέσεων ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνονται με βάση τη σωστή πληροφόρηση και με μακροπρόθεσμη στόχευση, αντιμετωπίζοντας τους κινδύνους και αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που πηγάζουν από την Κλιματική Αλλαγή. Η ΕΣΠΚΑ προβλέπει έναν αρχικό ορίζοντα πενταετίας για την ανάπτυξη ικανότητας Προσαρμογής και για την ιεράρχηση και υλοποίηση ενός πρώτου συνόλου δράσεων. Η σημαντική αβεβαιότητα που συνδέεται με την Κλιματική Αλλαγή και τις επιπτώσεις της, η πληθώρα νέων πληροφοριών και εξελίξεων, κατά περίπτωση επικαιροποιούν τις απόψεις για τον κατάλληλο τρόπο προώθησης της Προσαρμογής και επιβάλλουν συνεχή αξιολόγηση, εκμάθηση και εξειδικευμένη ανάλυση. Στο πλαίσιο αυτό, η πρώτη ΕΣΠΚΑ είναι μια ευκαιρία να διαμορφωθεί μια στρατηγική προσέγγιση για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, θέτοντας σε κίνηση μια συνεχή διαδικασία επανεξέτασης, επικαιροποίησης και επανευθυγράμμισης της.
Βασικοί στόχοι της ΕΣΠΚΑ είναι:
- η βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων μέσω της απόκτησης πληρέστερων πληροφοριών και επιστημονικών δεδομένων σχετικών με την Προσαρμογή,
- η προώθηση της ανάπτυξης και εφαρμογής περιφερειακών/τοπικών σχεδίων δράσης σε συμφωνία με την ΕΣΠΚΑ,
- η προώθηση δράσεων και πολιτικών Προσαρμογής σε όλους τους τομείς με έμφαση στους πιο ευάλωτους,
- η δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης των δράσεων και πολιτικών Προσαρμογής, και
- η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας.
Επισημαίνεται ότι η εν λόγω Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή είναι το πρώτο βήμα για μια συνεχή και ευέλικτη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης των απαραίτητων μέτρων Προσαρμογής σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η ΕΣΠΚΑ, θέτει τους γενικούς στόχους, τις κατευθυντήριες αρχές και τα μέσα υλοποίησης μιας σύγχρονής αποτελεσματικής και αναπτυξιακής στρατηγικής Προσαρμογής στο πλαίσιο που ορίζεται από την σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, τη Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και τη διεθνή εμπειρία και φιλοδοξεί να αποτελέσει το μοχλό κινητοποίησης των δυνατοτήτων της ελληνικής πολιτείας, οικονομίας και ευρύτερα της κοινωνίας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα χρόνια που έρχονται.
Η ΕΣΠΚΑ προτείνει εναλλακτικές επιλογές Προσαρμογής για όλους τους τομείς του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της κοινωνίας που αναμένεται ότι θα πληγούν σημαντικά από την Κλιματική Αλλαγή στην Ελλάδα: γεωργία και κτηνοτροφία, δασικά οικοσυστήματα, βιοποικιλότητα και οικοσυστήματα, υδατοκαλλιέργειες, αλιεία, υδάτινοι πόροι, παράκτιες ζώνες, τουρισμός, ενέργεια, υποδομές και μεταφορές, υγεία, δομημένο περιβάλλον, εξορυκτική βιομηχανία, πολιτιστική κληρονομιά και ασφαλιστικός τομέας. Οι τομείς αυτοί προσδιορίστηκαν βάσει της έκθεσης «Οι Περιβαλλοντικές, Οικονομικές και Κοινωνικές Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα», οποία δημοσιεύτηκε από την ΕΜΕΚΑ το 2011.
Με δεδομένο ότι η ΕΣΠΚΑ αποτελεί κείμενο στρατηγικού προσανατολισμού με στόχο τη χάραξη κατευθυντήριων γραμμών, δεν αποφαίνεται για τη σκοπιμότητα επιμέρους δράσεων και μέτρων Προσαρμογής σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και δεν επιχειρεί την ιεράρχηση των ενδεικτικά προτεινόμενων μέτρων και δράσεων τόσο σε επίπεδο τομέα, όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Η βασική επιλογή, η ιεράρχηση και ο χρονοπρογραμματισμός των κατάλληλων δράσεων και μέτρων, συνιστούν το περιεχόμενο και την ουσία των δεκατριών (13) ΠεΣΠΚΑ που επίκειται να συνταχθούν με βάση τις ιδιαιτερότητες κάθε Περιφέρειας.
Σύμφωνα με το άρθρο 42 του ν. 4414/2016 (Α΄149), η ΕΣΠΚΑ αξιολογείται τουλάχιστον ανά δεκαετία και αναθεωρείται εφόσον ενδείκνυται και απαιτείται σύμφωνα με την ανάλυση αξιολόγησης. Συνεπώς, η ΕΣΠΚΑ θα πρέπει να αξιολογηθεί το αργότερο έως το 2026.
Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 44 του ν. 4414/2016 (Α΄149), το Εθνικό Συμβούλιο για την Προσαρμογή (ΕΣΠ) στη Κλιματική Αλλαγή (https://www.adaptivegreece.gr/Portals/0/27_4_2020__%2034768_%202017%20%20%20_%20%20%20-.pdf?ver=uPHwlWvej4ev9JIFnHYXZw%3d%3d) αποτελεί το κεντρικό γνωμοδοτικό όργανο του Κράτους για τον συντονισμό, την παρακολούθηση και την τελική αξιολόγηση των πολιτικών για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και οποιαδήποτε αναθεώρηση ή τροποποίηση της ΕΣΠΚΑ, γίνεται κατόπιν γνώμης και του ΕΣΠ.
β) Τα περιφερειακά σχέδια (ΠεΣΠΚΑ)
Το άρθρο 43 του ν. 4414/2016 (Α΄149) ορίζει ότι κάθε Περιφέρεια καταρτίζει Περιφερειακό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και καθορίζει το περιεχόμενο του. Το περιεχόμενο των Περιφερειακών Σχεδίων για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή εξειδικεύεται περεταίρω με την Υπουργική Απόφαση 11258/2017 (Β΄873).
Η Υπουργική Απόφαση προβλέπει την εκτίμηση των αναμενόμενων στην Περιφέρεια κλιματικών μεταβολών και την ανάλυση της κλιματικής τρωτότητας των επιμέρους τομέων και γεωγραφικών περιοχών της. Με βάση την ανάλυση της τρωτότητας εκτιμώνται και αξιολογούνται οι πάσης φύσεως δυνητικές επιπτώσεις σε αυτούς/ες, οι οποίες και καθορίζουν τον σχεδιασμό της Περιφέρειας για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.
Οι προτεινόμενες στην ΕΣΠΚΑ εναλλακτικές επιλογές Προσαρμογής για κάθε τομέα εξετάζονται βάσει των ιδιαιτεροτήτων, προτεραιοτήτων και αναγκών κάθε περιφέρειας, και καθορίζονται συγκεκριμένα περιφερειακά μέτρα Προσαρμογής. Όπου κρίνεται απαραίτητο προτείνονται επιμέρους μέτρα ανά τομέα ή γεωγραφική περιοχή της Περιφέρειας.
Τα προτεινόμενα μέτρα αξιολογούνται βάσει του κόστους υλοποίησης τους και ελέγχεται ο λόγος κόστους/ αποτελεσματικότητας τους. Η αποτελεσματικότητά τους αξιολογείται κατά προτεραιότητα βάσει της ικανότητας αποφυγής των επιπτώσεων, μείωσης της έντασης και της έκτασης τους και αποκατάστασης. Επίσης, λαμβάνεται υπόψη το οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελος που ενδέχεται να προκύπτει από την εφαρμογή τους προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα σε μέτρα τα οποία εκτός από αποτελεσματικά είναι και χρήσιμα περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά, και σε μέτρα τα οποία είναι αποτελεσματικά για ένα ευρύ φάσμα κλιματικών μεταβολών. Οι κοινωνικοί εταίροι που δραστηριοποιούνται στην περιοχή δύνανται να συμμετέχουν στην επιλογή των μέτρων μέσω διαδικασιών δημόσιας διαβούλευσης.
Η διαδικασία εκπόνησης και θεσμοθέτησης των 13 ΠεΣΠΚΑ είναι σε εξέλιξη, με αρκετές Περιφέρειες να έχουν ολοκληρώσει την εκπόνηση των σχετικών μελετών, χωρίς όμως μέχρι στιγμής να έχει εγκριθεί καμία. Πάντως, αναμένεται ότι έως το τέλος του 2019 η πλειοψηφία των ΠεΣΠΚΑ θα έχει λάβει έγκριση από τα οικεία Περιφερειακά Συμβούλια. Update…
Σύμφωνα με το άρθρο 43 του ν. 4414/2016 (Α΄149), τα ΠεΣΠΚΑ αξιολογούνται τουλάχιστον ανά επταετία και αναθεωρούνται εφόσον ενδείκνυται και απαιτείται σύμφωνα με την ανάλυση αξιολόγησης. Συνεπώς, η αξιολόγηση των ΠεΣΠΚΑ αναμένεται να ξεκινήσει το 2026. Σημειώνεται ότι η αναθεώρηση ή τροποποίηση των ΠεΣΠΚΑ, γίνεται κατόπιν γνώμης και του Εθνικού Συμβουλίου για την Προσαρμογή (ΕΣΠ) στην Κλιματική Αλλαγή του άρθρου 44 του ίδιου νόμου.
Είναι δυνατόν να μπουν σύνδεσμοι με ΠεΣΠΚΑ ανά Περιφέρεια?
Πχ. Αττική: https://www.patt.gov.gr/wp-content/uploads/2021/06/PESPKA_ATTIKI_D11.pdf
γ) Εθνικός Κλιματικός Νόμος
Σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση τέθηκε από Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 2021 έως Παρασκευή 28 Ιανουαρίου 2022, το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο: «Εθνικός Κλιματικός Νόμος – Μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή»
Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου θεσπίζεται πλαίσιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και τον σταδιακό μετριασμό των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, έως το 2050, προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας, κατά ένα κόμμα πέντε βαθμούς κελσίου (1,5°C), πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, σε εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων που κυρώθηκε με τον ν. 4426/2016 (Α’ 187) και του στόχου κλιματικής ουδετερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), ως το 2050.
Ειδικότερα, θεσπίζονται ενδιάμεσοι στόχοι μετριασμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για το 2030 και το 2040, σύστημα παρακολούθησης, αξιολόγησης και επαναρύθμισης, όπου αυτό απαιτείται, μέσω του μηχανισμού κατάρτισης προϋπολογισμών άνθρακα για τους βασικούς τομείς της οικονομίας, δείκτες παρακολούθησης της σχετικής προόδου, διαδικασίες αξιολόγησης της προόδου, αναΠροσαρμογής των στόχων και λήψης πρόσθετων μέτρων, όποτε απαιτείται. Επιπροσθέτως, τίθενται οι βασικοί άξονες πολιτικής οι οποίοι λαμβάνονται υπόψιν και δύνανται να εξειδικεύονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (Ε.Σ.Ε.Κ.), του άρθρου 3 του Κανονισμού (ΕΕ) 2018/1099 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 2018 (L 328), με συγκεκριμένα μέτρα. Οι θεσπιζόμενες πολιτικές και τα μέτρα για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή έχουν ως στόχο την επίτευξη μίας κλιματικά ανθεκτικής κοινωνίας, πλήρως προσαρμοσμένης στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Τέλος, εισάγεται ένα αποτελεσματικό σύστημα διακυβέρνησης και συμμετοχής φορέων και πολιτών στην ανάληψη κλιματικής δράσης μέσα από υφιστάμενες δομές.
Οι ποσοτικοί στόχοι που καθορίζονται, με ιδιαίτερη έμφαση στη δυναμική διείσδυση των ΑΠΕ, είναι οι εξής:
– Μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030 σε σχέση με το 1990.
– Μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 80% έως το 2040 σε σχέση με το 1990.
– Κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. «Αυτό σημαίνει ότι οι ρύποι που εκλύονται από τις ρυπογόνες παραγωγικές δραστηριότητες πρέπει να απορροφώνται πλήρως.
Ειδικότερα, με τον νέο κλιματικό νόμο προβλέπονται επίσης τα εξής:
Διακοπή λειτουργίας όλων των λιγνιτικών μονάδων το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2028 με ρήτρα επανεξέτασης το 2023 -με σκοπό την επίσπευση- υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης της επάρκειας ισχύος και της ασφάλειας εφοδιασμού.
Από το 2023, οι δήμοι αναλαμβάνουν την εκπόνηση Δημοτικών Σχεδίων Μείωσης Εκπομπών Διοξειδίου του ‘Ανθρακα (ΔηΣΜΕΔΑ), με στόχο μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 10% για το έτος 2025 και 30% για το έτος 2030, σε σύγκριση με το έτος βάσης 2019. Τα ΔηΣΜΕΔΑ περιλαμβάνουν αναλυτική απογραφή των ενεργειακών καταναλώσεων και εκπομπών CO2 για τα δημοτικά κτίρια, στάδια κλπ, το δημοτικό φωτισμό, τις δημοτικές εγκαταστάσεις ύδρευσης και αποχέτευσης, τα δημοτικά οχήματα κλπ.
- Μέτρα για τα κτίρια
- Μέτρα για ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης
- Μέτρα για τη μείωση των εκπομπών από επιχειρήσεις
- Μέτρα Προσαρμογής στην κλιματική κρίση
Υποχρεωτική ασφάλιση κινδύνου (προϋπόθεση για την ηλεκτροδότηση του κτιρίου) από το 2025 για νέα κτίρια σε ζώνες υψηλής τρωτότητας δηλ. που είναι σε ευάλωτες περιοχές μετά από σχέδια που θα ετοιμάσουν οι περιφέρειες.
Όπως έγινε γνωστό, η πορεία επίτευξης και ο επιμερισμός των βαρών στους επιμέρους τομείς που προβλέπει ο κλιματικός νόμος: γίνεται μέσω της κατάρτισης τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα πενταετούς διάρκειας για: Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, μεταφορές, βιομηχανία, κτίρια, γεωργία και κτηνοτροφία, απόβλητα και χρήσεις γης, αλλαγές χρήσεων γης και δασοπονία.
Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα: «Για κάθε έναν από τους παραπάνω κλάδους θα εκπονούνται τομεακοί προϋπολογισμοί άνθρακα, αρχής γενομένης από το 2023 για την περίοδο 2026-2030. Η διαδικασία θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε έτη για την επόμενη πενταετή περίοδο».
Ο κλιματικός νόμος προβλέπει επίσης την ενσωμάτωση της Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή στις τομεακές πολιτικές. Θεσμοθετούνται: Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) και επαναξιολόγηση ανά δεκαετία, η οποία θα εκπονηθεί από το νεοσύστατο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Περιφερειακά Σχέδια για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ). Εθνικό Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή από το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, το οποίο αποτελεί ανοιχτό δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών και ενημέρωσης.
Προβλέπεται, επίσης, η ανάληψη δράσεων για την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς από την Κλιματική Αλλαγή, στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας που έχει αναλάβει η Ελλάδα σε συνεργασία με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και τον Διεθνή Οργανισμό Μετεωρολογίας.
Τέλος, όπως έγινε γνωστό, καταρτίζεται Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, η οποία θα λειτουργεί ως τεχνικός και επιστημονικός σύμβουλος της Πολιτείας.
http://www.opengov.gr/minenv/?p=12285
Οργανισμοί που παράγουν Εθνικές πολιτικές :
ΥΠΕΝ : https://ypen.gov.gr/