Το άρθρο 45 του ν.4414/2016, κατά παρέκκλιση του τότε ισχύοντος άρθρου 42 του ίδιου Νόμου, όρισε ως πρώτη Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) , αυτή η οποία εκπονήθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών και την Τράπεζα της Ελλάδος βάσει του από 22-12-2014 μεταξύ τους υπογραφέντος μνημονίου συνεργασίας. Η ισχύουσα ΕΣΠΚΑ είναι η αναρτημένη στον ιστότοπο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας https://ypen.gov.gr/perivallon/klimatiki-allagi/prosarmogi-stin-klimatiki-allagi/.

Οι βασικοί στόχοι της ΕΣΠΚΑ είναι:

1. Η συστηματοποίηση και βελτίωση της διαδικασίας λήψης (βραχυχρόνιων και μακροχρόνιων) αποφάσεων σχετικών με την προσαρμογή.
2. Η σύνδεση της προσαρμογής με την προώθηση ενός βιώσιμου αναπτυξιακού προτύπου μέσα από περιφερειακά/τοπικά σχέδια δράσης.
3. Η προώθηση δράσεων και πολιτικών προσαρμογής σε όλους τους τομείς της ελληνικής οικονομίας με έμφαση στους πλέον ευάλωτους.
4. Η δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης, αξιολόγησης και επικαιροποίησης των δράσεων και πολιτικών προσαρμογής.
5. Η ενδυνάμωση της προσαρμοστικής ικανότητας της ελληνικής κοινωνίας μέσα από δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.

Η ισχύουσα ΕΣΠΚΑ περιλαμβάνει ενδεικτικές δράσεις και μέτρα για 15 τομείς προτεραιότητας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή:

• Γεωργία και κτηνοτροφία
• Δασοπονία
• Βιοποικιλότητα & Οικοσυστήματα
• Αλιεία
• Υδατοκαλλιέργειες
• Υδάτινοι Πόροι
• Παράκτιες ζώνες
• Τουρισμός
• Ενέργεια
• Υποδομές και Μεταφορές
• Υγεία
• Δομημένο Περιβάλλον
• Εξορυκτική Βιομηχανία
• Πολιτιστική Κληρονομιά
• Ασφαλιστικός Τομέας

Η ΕΣΠΚΑ αποτελεί κείμενο στρατηγικού προσανατολισμού με στόχο τη χάραξη κατευθυντήριων γραμμών. Ως τέτοιο, δεν αναλύει σε βάθος τις αναγκαίες τομεακές πολιτικές, ούτε αποφαίνεται για τη σκοπιμότητα επιμέρους μέτρων και δράσεων προσαρμογής σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο και δεν επιχειρεί την ιεράρχηση των ενδεικτικά προτεινόμενων μέτρων και δράσεων. Τα θέματα αυτά αποτελούν την ουσία των Περιφερειακών Σχεδίων Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) τα οποία και εξειδικεύουν τις κατευθύνσεις της ΕΣΠΚΑ καθορίζοντας τις άμεσες προτεραιότητες προσαρμογής σε περιφερειακό επίπεδο.

Σύμφωνα με το άρθρο 3 του ν.4936/2022, το οποίο αντικατέστησε το καταργηθέν άρθρο 42 του ν.4414/2016, η ΕΣΠΚΑ περιλαμβάνει τουλάχιστον:

α) ανάλυση στόχων και κατευθυντήριων αρχών της Στρατηγικής, βάσει των διεθνών συμφωνιών και των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πλαίσιο αναφοράς),

β) εκτίμηση των αναμενόμενων κλιματικών μεταβολών στη χώρα, βάσει διαφορετικών κλιματικών σεναρίων, ανάλυση τρωτότητας οικονομικών τομέων και κοινωνικών δραστηριοτήτων και εκτίμηση των επιπτώσεων των κλιματικών μεταβολών στους διάφορους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, καθώς και της βιωσιμότητας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, κυρίως σε εθνικό επίπεδο με παράλληλο, κατ’ αρχήν, προσδιορισμό του οικονομικού μεγέθους των εν λόγω επιπτώσεων,

γ) προσδιορισμό των τομέων προτεραιότητας που χρήζουν μέτρων προσαρμογής για την κλιματική αλλαγή, με βάση την ανάλυση τρωτότητας της περ. β), διερεύνηση και καταγραφή των προτεινόμενων μέτρων και δράσεων για διάφορους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας και τη βιωσιμότητα του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος. Οι τομείς προτεραιότητας περιλαμβάνουν, κατ’ ελάχιστον, την υγεία, τον τουρισμό, τη γεωργία και την κτηνοτροφία, τη δασοπονία, την ενέργεια, την ασφάλιση, τις υποδομές και τις μεταφορές, το δομημένο περιβάλλον, την προστασία της βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων, των υδάτινων πόρων και των παράκτιων ζωνών, καθώς και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς,

δ) προκαταρκτική εκτίμηση του κόστους προσαρμογής,

ε) ενσωμάτωση πολιτικών προσαρμογής σε ευρύτερες πολιτικές,

στ) διεθνή διάσταση της πολιτικής προσαρμογής,

ζ) προτάσεις για δράσεις ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και έρευνας.

Με βάση το άρθρο 6 του ν.4936/2022 κάθε Περιφέρεια καταρτίζει Περιφερειακό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ), υποχρέωση η οποία υπήρχε και στο προηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο (άρθρο 43 ν.4414/2016 το οποίο έχει καταργηθεί). Το ΠεΣΠΚΑ αποτελεί ολοκληρωμένο σχέδιο που προσδιορίζει και ιεραρχεί τα απαραίτητα μέτρα και δράσεις προσαρμογής σε περιφερειακό επίπεδο. Τα ΠεΣΠΚΑ εγκρίνονται με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου έπειτα από της οικείας Διεύθυνσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας και μετά από γνώμη της Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης, του Εθνικού Συμβουλίου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, το οποίο γνωμοδοτεί για τη συμβατότητά του με τις κατευθύνσεις και τους στόχους της ΕΣΠΚΑ.

Τα ΠεΣΠΚΑ υποβάλλονται, επιπλέον, σε διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης βάσει της Κ.Υ.Α. υπ’ αρ. ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ.107017/2016  «Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2001/42/ΕΚ «σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του συμβουλίου της 27ης Απριλίου 2001» (Β’ 1225), όπως τροποποιήθηκε με την Κ.Υ.Α. υπ’ αρ  οικ.40238/2017 (Β’ 3759).

Τα ΠεΣΠΚΑ καλύπτουν χρονική περίοδο επτά (7) τουλάχιστον ετών ενώ αξιολογούνται ανά πενταετία από τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της οικείας Περιφέρειας και αναθεωρούνται, εφόσον απαιτείται.

Οι 13 Περιφέρειες της Ελλάδας έχουν ήδη αναπτύξει τα πρώτα ΠεΣΠΚΑ, βάσει του άρθρου 43 του ν.4414/2016. Επτά (7) εξ’ αυτών έχουν ήδη εγκρίνει τα ΠεΣΠΚΑ τους, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία έγκρισης των υπολοίπων.

Τα 13 ΠεΣΠΚΑ εκπονήθηκαν βάσει των προδιαγραφών της Υπουργικής Απόφασης 11258/2017 (Β’ 873). Εκτιμήθηκαν οι αναμενόμενες σε κάθε Περιφέρεια κλιματικές μεταβολές και αναλύθηκε η κλιματική τρωτότητα των επιμέρους τομέων και γεωγραφικών περιοχών της. Με βάση την ανάλυση της τρωτότητας, εκτιμήθηκαν και αξιολογήθηκαν οι πάσης φύσεως δυνητικές επιπτώσεις σε αυτούς/ες, οι οποίες και καθόρισαν τον σχεδιασμό της κάθε Περιφέρειας για την προσαρμογή της στην κλιματική αλλαγή.

Οι προτεινόμενες στην ΕΣΠΚΑ εναλλακτικές επιλογές προσαρμογής για κάθε τομέα εξετάστηκαν βάσει των ιδιαιτεροτήτων, προτεραιοτήτων και αναγκών κάθε Περιφέρειας, και καθορίστηκαν συγκεκριμένα περιφερειακά μέτρα προσαρμογής.

Συγκεκριμένα, κάθε ΠεΣΠΚΑ περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:

α) ανάλυση στόχων,

β) σύντομη αναφορά στα στοιχεία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της Περιφέρειας,

γ) εκτίμηση των αναμενόμενων κλιματικών μεταβολών στην Περιφέρεια και ανάλυση της κλιματικής τρωτότητας επιμέρους τομέων και γεωγραφικών περιοχών,

δ) εκτίμηση των άμεσων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών σε διάφορους τομείς του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας και καθορισμό των τομεακών και χωρικών προτεραιοτήτων,

ε) προτεινόμενα μέτρα και δράσεις για τους τομείς και τις περιοχές προτεραιοτήτων, εκτίμηση του πιθανού κόστους υλοποίησής τους και αναφορά των πιθανών φορέων υλοποίησης, καθώς και των λοιπών εμπλεκόμενων φορέων,

στ) εξέταση ενσωμάτωσης των προτεινόμενων μέτρων και δράσεων για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή σε άλλες υφιστάμενες πολιτικές, όπως πολιτικές διαχείρισης φυσικών καταστροφών,

ζ) εξέταση συμβατότητας και συμπληρωματικότητας των ΠεΣΠΚΑ με άλλα περιφερειακά σχέδια,

η) συνέργεια και μεταφορά τεχνογνωσίας μεταξύ ΠεΣΠΚΑ, ιδίως όμορων περιφερειών,

θ) τρόπο διαβούλευσης, στοιχεία διαβούλευσης και ανταλλαγής πληροφοριών με κοινωνικούς εταίρους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, με στόχο τη διερεύνηση της δικής τους εκτίμησης για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και την εκ μέρους τους λήψη μέτρων προσαρμογής,

ι) αναφορά των ειδικότερων μέτρων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του ενδιαφερόμενου κοινού και των κοινωνικών εταίρων,

ια) πρόγραμμα παρακολούθησης της εφαρμογής και υλοποίησης του ΠεΣΠΚΑ.

Στο πλαίσιο του ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού έργου LIFE-IP AdaptInGR πραγματοποιείται, συγκριτική ανάλυση των 13 ΠεΣΠΚΑ από τη Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η οποία και συντονίζει το έργο.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα εγκεκριμένα ΠεΣΠΚΑ δείτε εδώ.