Εισαγωγή

Η βιώσιμη διαχείριση του τομέα της εξορυκτικής βιομηχανίας και η επάρκεια των Ορυκτών Πρώτων Υλών (Ο.Π.Υ.) αποτελούν σημαντικές συνιστώσες της ευημερίας και προόδου των σημερινών κοινωνιών. Η εξάρτηση της κοινωνίας από τα ορυκτά αυξάνεται συνεχώς σε παγκόσμιο επίπεδο. Η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού και της αστικοποίησης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), η ζήτηση σε Ο.Π.Υ. είναι πολύ μεγαλύτερη από την παραγωγή τους.

Η Ελλάδα συμπεριλαμβάνεται στις χώρες της ΕΕ που διαθέτουν μεγάλη ποικιλία ορυκτών και μεταλλευμάτων καθώς και σημαντικό αποθεματικό δυναμικό, με χρήση σε κρίσιμους τομείς της εγχώριας οικονομίας αλλά και μεγάλη εξαγωγική αξία. Επιπλέον, η χώρα διαθέτει επάρκεια σε αδρανή δομικά υλικά. Η συνεισφορά της εξορυκτικής βιομηχανίας στο ΑΕΠ και την απασχόληση της χώρας παραμένει πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Με στόχο τη βιώσιμη διαχείριση των Ο.Π.Υ. σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η κλιματική αλλαγή. Η κλιματική αλλαγή ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις στον τομέα της εξορυκτικής βιομηχανίας, κάνοντας ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για ορθολογική διαχείριση των ΟΠ.Υ. και υιοθέτηση μέτρων προσαρμογής.

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης και της έντασης ακραίων καιρικών φαινομένων, η άνοδος της θερμοκρασίας και η μείωση των κατακρημνισμάτων αναμένεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στις υποδομές του κλάδου της εξορυκτικής βιομηχανίας, την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων αλλά και στο ευρύτερο φυσικό περιβάλλον.

Πιο συγκεκριμένα, η αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων (π.χ. έντονες βροχοπτώσεις) έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων και κατολισθήσεων πρανών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σημαντικές καταστροφές εντός των εγκαταστάσεων και λοιπών υποδομών που ενδέχεται να οδηγήσουν σε διακοπή της δραστηριότητας, να απειλήσουν την οικονομική βιωσιμότητα του έργου και να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή των εργαζομένων.

Η αύξηση της θερμοκρασίας και των κυμάτων καύσωνα μπορεί να επηρεάσει τις συνθήκες εργασίας, επιφέροντας μείωση της παραγωγικότητας και απώλεια ημερών εργασίας ή ακόμα και να προκαλέσει προβλήματα υγείας στους εργαζόμενους.

Επιπλέον, η πιθανή μείωση της ποσότητας των διαθέσιμων υδατικών πόρων αλλά και της ποιοτικής υποβάθμισης των αποθεμάτων εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των διαφορετικών χρήσεων νερού (π.χ. ύδρευση, άρδευση, εξορυκτική δραστηριότητα και άλλων σημαντικών δραστηριοτήτων της τοπικής κοινωνίας).

Τέλος, στις έμμεσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνεται η αύξηση του κόστους για την συντήρηση, την αποκατάσταση ζημιών καθώς και πρόσθετων μέτρων προστασίας (π.χ. αντιδιαβρωτικών) που ενδέχεται να απαιτηθούν.

Προτεινόμενες λύσεις

Ο τομέας της Εξορυκτικής Βιομηχανίας αποτελεί έναν από τους 15 τομείς προτεραιότητας που έχουν συμπεριληφθεί στην Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) (ΥΠΕΝ 2016). Οι ενδεικτικές δράσεις και μέτρα που προτείνονται στην ΕΣΠΚΑ για την προσαρμογή του τομέα στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι:

• προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή του νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου (π.χ. ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών και προτύπων για την καταγραφή, εκτίμηση και αξιολόγηση της κλιματικής αλλαγής στα εξορυκτικά έργα),
• προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή του στρατηγικού και επιχειρησιακού σχεδιασμού (π.χ. σύνδεση με την εθνική πολιτική για την αξιοποίηση των ΟΠΥ),
• εκπόνηση μελετών για εξειδίκευση των επιμέρους μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (π.χ. εκτίμηση των φυσικών και οικονομικών επιπτώσεων για την εξορυκτική δραστηριότητα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, αναλύσεις εκτίμησης κινδύνων),
• εφαρμογή μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή (π.χ. προετοιμασία σχεδίων για την αντιμετώπιση των πιέσεων της κλιματικής αλλαγής σε κρίσιμες «εισροές», σχέδια συνδιαχείρισης κρίσιμων πόρων με την τοπική κοινωνία, χρήση εναλλακτικών πόρων ή ΑΠΕ για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών, δημιουργία διευρυμένου portfolio ΟΠΥ για την αντιμετώπιση της πτώσης της ζήτησης, θωράκιση/ενίσχυση των εξορυκτικών υποδομών και έργων κατά τη διάρκεια της εκμετάλλευσης και μετά το πέρας αυτής, βελτίωση ετοιμότητας με ανάπτυξη σχεδίων δράσης για την αντιμετώπιση κινδύνων, καθορισμών μέτρων προσαρμογής και ολοκληρωμένης διαχείρισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο στρατηγικό προγραμματισμό των επιχειρήσεων),
• βελτίωση και πρόσκτηση καινοτόμου γνώσης για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτή (π.χ. προετοιμασία κλιματικών μοντέλων/ μοντέλων «υποβάθρου» για την εκτίμηση των επιπτώσεων στην εξορυκτική βιομηχανία, επένδυση σε έρευνα και ανάπτυξη λύσεων που σχετίζονται με ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές ενέργειας),
• ενημέρωση και επιμόρφωση των επαγγελματικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στον τομέα (π.χ. ενίσχυση της πληροφόρησης του κλάδου για την κλιματική αλλαγή),
• ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών (π.χ. υποχρεωτική πληροφόρηση κοινού σε σχέση με τις αλληλεπιδράσεις των έργων και της κλιματικής αλλαγής τουλάχιστον για κρίσιμες παραμέτρους όπως οι υδατικοί πόροι, εθελοντικές δεσμεύσεις για λήψη μέτρων προσαρμογής).

^(*)Βασικός σκοπός των προτεινόμενων μέτρων και δράσεων είναι να χρησιμοποιηθούν ως γενικές κατευθύνσεις που θα υποστηρίξουν τις προσπάθειες προσαρμογής στον τομέα της Εξορυκτικής Βιομηχανίας.

Σχετικοί σύνδεσμοι

• Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή – Climate-ADAPT – Business and Industry